Kurs postępowanie cywilne #2 – Skład sądu, wyłączenie sędziego, prokurator

Wstęp

Na początku należy wspomnieć, że niniejszy artykuł jest drugim z serii artykułów (oraz materiałów wideo) dotyczących postępowania cywilnego w ramach kursu (szkolenia) z tej gałęzi prawa. Zapraszamy też na nasz kanał YouTube ,,Prawo dla Ciebie” i zachęcamy do zostawienia subskrypcji. Pełny dostęp do kursu z podstaw postępowania cywilnego można wykupić tutaj: www.prawodlaciebie.elms.pl

Na gruncie tego artykułu omówione zostaną natomiast podstawowe kwestie związane ze składem sądu, wyłączeniem sędziego oraz rolą prokuratora w polskiej procedurze cywilnej.

Skład sądu. Postępowanie cywilne

Niezwykle istotne na gruncie procedury cywilnej są także kwestie związane ze składem sądu, uregulowane w Kodeksie postępowania cywilnego[1]. Problematyka ta jest o tyle ważna, że jeżeli dojdzie do rozpoznania sprawy przez sąd w składzie niewłaściwym, to postępowanie dotknięte jest nieważnością. Nieważność postępowania podlega zaś badaniu z urzędu przy rozpoznawaniu środków zaskarżenia. Takie uregulowanie ma zatem na celu nie tylko uniknięcie dowolności w zakresie orzekania przez sądy. Zasadą jest w tym zakresie, iż w pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Także postanowienia poza rozprawą wydaje sąd w składzie jednego sędziego. Dodatkowo, w sprawach rozpoznawanych w składzie jednego sędziego sędzia ten ma prawa i obowiązki przewodniczącego.

Wyjątki zostały określone wprost w kpc i tak, w pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy:

• z zakresu prawa pracy o:

1. a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,
2. b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,
3. c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu;

2)  ze stosunków rodzinnych o:

1. a) rozwód,
2. b) separację,
3. c) ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa,

d) rozwiązanie przysposobienia.

Kolejny z wyjątków został określony na gruncie art. 47 § 4 kpc, według którego prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

Takie uregulowanie stanowi wyraz dążenia ustawodawcy do ograniczenia kategorii spraw rozpoznawanych z udziałem czynnika społecznego i potwierdza zminimalizowaną rolę instytucji sądów ławniczych na rzecz wysoko kwalifikowanego sądownictwa zawodowego Natomiast sam udział ławników w rozsądzaniu sporów cywilnych stanowi jedną z form udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości[2]. Przy rozstrzyganiu spraw ławnicy mają równe prawa z sędziami i asesorami sądowymi.

Sędziowie. Kurs postępowanie cywilne

Największy udział w zakresie orzekania w postępowaniu cywilnym mają oczywiście sędziowie – wobec których ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych[3] przewiduje różnego rodzaju wymagania, zależne od tego, czy mają oni orzekać np. w sądzie rejonowym, okręgowym czy też apelacyjnym. Ustawa wymaga, by sędzia sądu rejonowego:

• posiadał wyłącznie obywatelstwo polskie i korzystał z pełni praw cywilnych i publicznych, a także nie był prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• jest nieskazitelnego charakteru,
• ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,
• jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
• ukończył 29 lat,
• złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,
• zajmując stanowisko asesora sądowego, pełnił obowiązki sędziego co najmniej przez trzy lata.

Ostatnie dwa wymagania nie dotyczą natomiast sędziów, którzy spełniają inne warunki określone w ustawie – np. zajmowali stanowisko prokuratora albo wykonywali zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza – co najmniej przez trzy lata.  Natomiast jeśli chodzi o sąd okręgowy, to na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany sędzia sądu rejonowego oraz sędzia wojskowego sądu garnizonowego, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku takiego sędziego lub na stanowisku prokuratora. Wreszcie, na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego lub sądu wojskowego, który posiada co najmniej dziesięcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora. Stosunek służbowy sędziego nawiązuje się po doręczeniu mu aktu powołania.

Poza tym, warto wspomnieć, że odpowiednie kompetencje w tym zakresie posiada także referendarz sądowy. Referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w przypadkach wskazanych w ustawie. W zakresie powierzonych mu czynności referendarz sądowy ma, zależnie od rodzaju podejmowanej czynności, prawa i obowiązki sądu albo przewodniczącego. Na stanowisko referendarza sądowego może być mianowany ten, kto:

• posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
• jest nieskazitelnego charakteru;
• ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra prawa lub zagraniczne uznane w Polsce,
• ukończył 24 lata,
• zdał egzamin referendarski, sędziowski, prokuratorski, notarialny, adwokacki lub radcowski lub ukończył aplikację sędziowską albo aplikację prokuratorską[4].

Można wskazać, że Kompetencje referendarzy sądowych wynikają z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Do kompetencji referendarzy sądowych należy m.in.: ustanawianie i odwoływanie kuratora dla strony niemającej zdolności procesowej, dokonywanie szczegółowego wyliczenia kosztów procesu, w przypadku gdy sąd rozstrzygnął jedynie o zasadach poniesienia tych kosztów przez strony, wydawanie postanowień o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego czy też prowadzenie spotkania informacyjnego stron dotyczącego polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz wiele innych[5].

Jeszcze inną osobą na gruncie postępowania cywilnego są asystenci sędziego oraz asesorzy sądowi. Asystent sędziego wykonuje czynności zmierzające do przygotowania spraw sądowych do rozpoznania oraz czynności z zakresu działalności administracyjnej sądów. W zakresie czynności przewodniczącego także asystent sędziego może wydawać odpowiednie zarządzenia, z wyjątkiem zarządzenia o zwrocie pisma procesowego, w tym pozwu. W każdym przypadku przewodniczący może uchylić lub zmienić zarządzenie asystenta.

Kim innym jest natomiast asesor sądowy – jest to osoba, która wykonuje odpowiednie zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości w sądach rejonowych, z wyłączeniem spraw określonych w ustawie. Asesor sądowy w sprawowaniu swojego urzędu jest niezawisły i podlega tylko Konstytucji oraz ustawom. Jest on także nieusuwalny. Asesorów sądowych mianuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na czas nieokreślony, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Instytucja asesora wróciła z początkiem 2016 roku do sądów powszechnych. Umożliwia ona weryfikację kandydata na sędziego pod względem jego wiedzy prawniczej, jakości orzecznictwa, sprawności prowadzonych postępowań oraz predyspozycji charakterologicznych niezbędnych w procesie sprawowania wymiaru sprawiedliwości[6].

Wyłączenie sędziego. Szkolenie postępowanie cywilne

W kontekście składu sędziowskiego, warto wskazać także na instytucję wyłączenia sędziego, która może przybrać dwojaką postać. Może to być tzw. iudex inhabilis, czyli wyłączenie z mocy ustawy albo tzw. iudex suspectus, czyli wyłączenie na wniosek. Jest to związane z zasadą obiektywności, rzetelnego procesu oraz zasadą zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości. Sędzia jest zobowiązany bowiem do orzekania w sposób pozbawiony uprzedzeń, co ma fundamentalne znaczenie w zakresie demokratycznego państwa prawnego.  Brak takich uregulowań w tym zakresie mogłoby stwarzać przeświadczenie (choćby nawet tylko błędne) o tym, iż proces cywilny prowadzony jest w sposób nierzetelny i nieobiektywny[7]. Pierwsze z nich, czyli wyłączenie sędziego z mocy ustawy polega na tym, że sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:

• w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki,
• w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia,
• w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,
• w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron,
• w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator,
• w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia[8].

Warto w tym przypadku pamiętać także o tym, że powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Także sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie lub skargą nadzwyczajną, nie może orzekać co do tej skargi. Warto w tym zakresie wskazać także na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2020 roku, według którego: ,,Wzięcie przez sędziego udziału w wydaniu zaskarżonego orzeczenia rozumie się uczestniczenie sędziego w składzie sądu, który wydał to orzeczenie. Wzięciem przez sędziego udziału w wydaniu zaskarżonego orzeczenia nie jest natomiast uczestniczenie sędziego w poszczególnych czynnościach procesowych poprzedzających wydanie tego orzeczenia. Nie jest nim także wzięcie przez sędziego udziału w poszczególnych częściach (fazach) postępowania odbywającego się w ramach danej instancji, poprzedzającego wydanie zaskarżonego orzeczenia, a w szczególności jego uczestniczenie w wydaniu orzeczenia kończącego określoną część takiego postępowania”[9].

W przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 kpc, sąd występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd przełożony wyznacza inny równorzędny sąd.

W drugim z wymienionych przypadków, tj. w razie wyłączenia sędziego na wniosek,  niezależnie od przyczyn wymienionych wcześniej, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Warto wspomnieć w tym zakresie o postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 12 października 202 roku, zgodnie z którym ,,Ocena podstaw wyłączenia należy do sądu rozstrzygającego o zasadności żądania, natomiast formułująca to żądanie osoba powinna przywołać okoliczności, które, w jej przekonaniu, mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Niesprecyzowanie przyczyn, które mogłyby być poddane ocenie z perspektywy spełnienia przesłanek zastosowania art. 49 § 1 k.p.c., przemawiają za odmową wyłączenia sędziów od rozpoznania sprawy”[10]. Za okoliczność taką nie uważa się jednak wyrażenia przez sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu lub nakłanianiu do ugody.

W takim przypadku wniosek o wyłączenie sędziego może zgłosić strona albo sam sędzia. Sędzia zawiadamia sąd o zachodzącej podstawie swojego wyłączenia. Natomiast strona zgłasza to na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia. Wniosek taki wymaga także wprost określenia sędziego, którego wniosek dotyczy, ze wskazaniem jego danych osobowych. Legitymację do wniesienia wniosku o wyłączenie sędziego mają wszyscy uczestnicy postępowania, tj. strony, uczestnicy postępowania nieprocesowego, interwenienci uboczni, ich przedstawiciele, prokurator, organizacja pozarządowa, inspektor pracy i inne osoby[11]. Wtedy do czasu rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie sędziego:

1. sędzia, którego dotyczy wniosek, może podejmować dalsze czynności,
2. nie może zostać wydane orzeczenie lub zarządzenie kończące postępowanie w sprawie.

Taki wniosek musi oczywiście ulec właściwemu rozpoznaniu. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów – to sąd nad nim przełożony. Wniosek bezzasadny lub nieuprawdopodobniony albo złożony po przystąpieniu do rozprawy – podlega oddaleniu. Odrzuceniu natomiast, jako niedopuszczalny, podlega wniosek o wyłączenie sądu w znaczeniu ustrojowym[12]. Niedopuszczalne jest także składanie wniosków o wyłączenie sędziego, który nie został wcześniej wyznaczony do udziału w sprawie[13]. Postanowienie w tym zakresie wydaje się po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy.

Warto także pamiętać o tym, że według art. 52 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego, uwzględniając wniosek o wyłączenie sędziego, sąd znosi postępowanie w zakresie obejmującym udział tego sędziego w sprawie po złożeniu wniosku, chyba że czynności przez niego podejmowane były czynnościami niecierpiącymi zwłoki. Niedopuszczalne jest również ponowne składanie wniosku o wyłączenie sędziego, jeśli wniosek ten:

1. jest oparty wyłącznie na okolicznościach związanych z rozstrzygnięciem przez sąd o dowodach,
2. złożony po raz kolejny co do tego samego sędziego z powołaniem tych samych okoliczności.

W razie złożenia takiego wniosku pozostawia się go w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. Jeśli został zaś złożony w formie ustnej, to przewodniczący zawiadamia stronę o jego bezskuteczności. Warto także pamiętać, że wszystkie wspomniane wcześniej uregulowania stosuje się odpowiednio do wyłączenia referendarza sądowego, ławnika, jak również innych organów sądowych oraz prokuratora. Wniosek o wyłączenie referendarza sądowego oraz ławnika sąd rozstrzyga zgodnie z przepisami niniejszego działu, a w pozostałych przypadkach przekazuje odpowiedniemu organowi nadrzędnemu.

Prokurator

Kolejnym z organów omawianych na gruncie tego rozdziału jest prokurator, który także posiada odpowiedni udział w postępowaniu cywilnym. Prokurator może bowiem żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Wspomniane pojęcia są dość szerokie i wymagają konkretnego rozważenia indywidualnej sprawy. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa natomiast tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. Prokurator, wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby, powinien ją wskazać w pozwie. Nie dotyczy to jednak spraw niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Dodatkowo Sąd zawiadamia prokuratora o każdej sprawie, w której udział jego uważa za potrzebny.

Prokurator może zatem wystąpić w procesie cywilnym w dwojakiej postaci: 1) wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby (prokurator posiada wówczas legitymację formalną) albo 2) wytaczając powództwo w interesie publicznym (prokurator posiada wówczas legitymację formalną i materialną)[14]. Może on także przyłączyć się do trwającego już postępowania, jeżeli ma w tym odpowiedni interes. Według zaś ustawy Prawo o prokuraturze[15], na stanowisko prokuratora może być powołany ten, kto:

• posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, a także nie był prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego,
• jest nieskazitelnego charakteru,
• ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Polsce,
• jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora,
• ukończył 26 lat,
• złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski,
• był zatrudniony na stanowisku asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych,
• nie pełnił służby zawodowej, nie pracował lub nie był współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy o IPN ani też nie był sędzią, który orzekając uchybił godności urzędu sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem.

Prokuratorów powołuje Prokurator Generalny na wniosek Prokuratora Krajowego. Dodatkowe wymagania co do stażu przewidziane są w ustawie w zależności od tego, na jakim szczeblu ma pracować prokurator – czy chodzi o prokuratora Prokuratury Krajowej, prokuratury regionalnej czy też prokuratury okręgowej.

W postępowaniu cywilnym osobę, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, sąd zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda; w tym wypadku do udziału prokuratora w sprawie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Według zaś art. 57 kpc, jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, to wnosi on pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo. Prokurator nie jest związany z żadną ze stron, może on składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Może on także zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy, zgodnie z terminami, które obowiązują dla stron.

Odpowiednią rolę w zakresie postępowania cywilnego mogą mieć także organizacje pozarządowe. Organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu[16]. Organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o alimenty, ochronę środowiska, ochronę konsumentów, ochronę praw własności przemysłowej oraz ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli. Za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, organizacje pozarządowe mogą także przystąpić do niej w toczącym się postępowaniu.

Kodeks przewiduje także odpowiednie postanowienia dotyczące Państwowej Inspekcji Pracy oraz Powiatowego (Miejskiego) Rzecznika Praw Konsumentów. W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium. Natomiast w sprawach o ochronę konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz konsumentów, a także wstępować, za ich zgodą, do postępowań w tych sprawach w każdym ich stadium. Przepisy odrębne mogą przyznawać także określonym podmiotom, które nie uczestniczą w sprawie, uprawnienie do przedstawiania sądowi istotnego dla sprawy poglądu.

Kazus

Na koniec wskażemy jeszcze na krótki kazus. W postępowaniu cywilnym przez jedną ze stron został złożony wniosek do sądu o wyłączenie sędziego z uwagi na wątpliwość co do jego bezstronności. Czy sędzia musi w tym przypadku złożyć wyjaśnienia co do wspomnianego wniosku, jeśli nie chce tego robić? Odpowiedź – Zasadą jest, że wniosek rozpatruje się po po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy. W przypadku niezłożenia wyjaśnienia w terminie dwóch tygodni od dnia wpływu wniosku do sądu właściwego, wniosek podlega rozpoznaniu bez wyjaśnienia, chyba że sąd uzna złożenie wyjaśnienia za konieczne. W tym przypadku jeżeli wyjaśnienia nie będą konieczne, a sędzia nie złoży ich w odpowiednim terminie, to sąd może rozpatrzeć taki wniosek bez tych wyjaśnień.

 

 

[1] Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 z późn. zm.).

[2] A. Partyk [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępownie procesowe. Komentarz aktualizowany, (red.) O. M. Piaskowska, LEX/el. 2021, art. 47.

[3] Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2072).

[4] Art. 149 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

[5] E. Stefańska [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-477(16), (red.) M. Manowska, Warszawa 2021, art. 47(1).

[6] https://nawokandzie.ms.gov.pl/26/wokanda-2-26/powrot-asesury-sadowej.html (dostęp online 04.10.2021).

[7] M. P. Wójcik [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, (red.) A. Jakubecki, LEX/el. 2019, art. 48.

[8] Art. 48 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego.

[9] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2020 roku, sygn. akt I UK 269/19, LEX nr 3070098.

[10] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2020 roku, sygn. akt III CO 49/20, LEX nr 3077020.

[11] J. Gudowski [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, (red.) T. Ereciński, Warszawa 2016, art. 50.

[12] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1999 roku, sygn. akt III AO 54/99, LEX nr 39582.

[13] T. Demendecki, Wniosek o wyłączenie sędziego w sprawach cywilnych. Rozważania na tle aktualnej praktyki stosowania prawa, Barometr Regionalny, Tom 16 Nr 5, 2018, s. 149.

[14] P. Pogonowski [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1-366, (red.) H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2013, art. 55.

[15] Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 66).

[16] Art. 8 Kodeksu postępowania cywilnego.