Kurs prawo handlowe – Spółka jawna (Szkolenie #2)

Wstęp. Kurs prawo handlowe

Na początku należy wspomnieć, że niniejszy artykuł jest drugim z serii artykułów (oraz materiałów wideo) dotyczących prawa handlowego w ramach kursu (szkolenia) z tej gałęzi prawa. Zapraszamy też na nasz kanał YouTube ,,Prawo dla Ciebie” i zachęcamy do zostawienia subskrypcji. Pełny dostęp do kursu z prawa rodzinnego można wykupić tutaj: www.prawodlaciebie.elms.pl

Na gruncie tego artykułu omówione zostaną natomiast podstawowe kwestie związane ze spółką jawną w polskim porządku prawnym.

Zagadnienia ogólne. Szkolenie prawo handlowe online 2023

W pierwszej kolejności należy wskazać, że regulacje dotyczące spółki jawnej znajdują się w dziale I, rozdziale 1 Kodeksu Spółek Handlowych (dalej k.s.h.). Zgodnie z art. 22§ 1 k.s.h., spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Jak można więc dostrzec, spółka jawna stanowi jednocześnie podstawę dla innych spółek osobowych wymienionych w Kodeksie Spółek Handlowych. Dodatkowo, ustawodawca wprowadził niejako domniemanie, że w przypadku, gdy nie mamy do czynienia z inną spółką handlową, właściwa będzie spółka jawna.

Jak stanowi art. 22 § 2 k.s.h., każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Powyższy przepis wprowadza zatem zasadę nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Należy więc wskazać, że spółka jawna, pomimo tego, że jest oddzielnym bytem prawnym, nie chroni wspólników przez ewentualną odpowiedzialnością. Odpowiedzialność wspólników w spółce jawnej jest jednak subsydiarna, co oznacza, że pojawi się ona dopiero w momencie, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

W kontekście odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki jawnej warto przywołać treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach, stosownie do którego „istota subsydiarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki jawnej nie polega na tym, że powstaje ona w związku z bezskutecznością egzekucji przeciwko spółce, jak ma to miejsce w przypadku odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., lecz ciąży ona na wspólnikach od samego początku, zgodnie z dyspozycją art. 22 § 2 k.s.h. Przesłanką dopuszczalnością powództwa przeciwko wspólnikom spółki jawnej nie jest zatem wykazanie bezskuteczności, czy też niemożliwości przeprowadzenia egzekucji, lecz istnienie materialnoprawnej podstawy ich odpowiedzialności”[1].

W celu założenia spółki jawnej konieczne jest zawarcie umowy spółki. Jak wskazuje art. 23 k.s.h., umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Ustawodawca nie wprowadził zatem obowiązku zawarcia umowy spółki jawnej w formie aktu notarialnego. Jest to niewątpliwie zaleta założenia spółki jawnej, bowiem odchodzą koszty notarialne.  Należy jednak odpowiedzieć na pytanie, kiedy zachowana jest forma pisemna czynności prawnej. W tym celu warto odwołać się do regulacji zawartej w art. 78 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.)[2], zgodnie z którą, do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

Co również istotne, skoro zawarcie umowy spółki jawnej wymaga formy pisemnej, to jednocześnie należy pamiętać, że wszelkie zmiany tej umowy również będą wymagać formy pisemnej (art. 77 § 1 k.c.).

Dodatkowo, wedle art. 23¹ k.c., umowa spółki jawnej może by zawarta również przy wykorzystaniu wzorca umowy w formie teleinformatycznej. Zawarcie umowy spółki jawnej przy wykorzystaniu wzorca umowy wymaga wypełnienia formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Umowa spółki jawnej jest zawarta po wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego wszystkich danych koniecznych do jej zawarcia i z chwilą opatrzenia ich podpisami elektronicznymi wspólników.

Umowa spółki jawnej

Powyższy przepis umożliwia zatem zawarcie umowy spółki jawnej przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego (online), co przede wszystkim prowadzi do uproszczenia i przyspieszenia procesu założenia spółki jawnej[3].

Wymogi formalne umowy spółki jawnej uregulowane zostało w art. 25 k.s.h. Według tego przepisu, umowa spółki jawnej powinna zawierać:

• firmę i siedzibą spółki;
• określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
• przedmiot działalności spółki;
• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Pierwszy obligatoryjny elementy umowy spółki jawnej dotyczy firmy. Na podstawie art. 24 § 1 k.s.h., firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”. Dodatkowo, wedle § 2 ww. przepisu, dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.j.”.

W związku z powyższym, firma spółki jawnej składa się dwóch elementów:

• rdzenia (korpusu) oraz
• dodatku wskazującego na formę prawną[4].

Jeżeli chodzi o rdzeń (korpus) firmy spółki jawnej, może brzmieć on dowolnie, jednakże musi zawierać nazwisko lub firmę (nazwę) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników. Druga cześć firmy spółki jawnej jest obligatoryjna i musi zawierać formę prawną spółki (w tym wypadku spółka jawna). Ustawodawca dopuścił jednak możliwość posługiwania się skrótem „sp. j.”.

Kolejnym elementem obligatoryjnym umowy spółki jawnej jest siedziba spółki. Przede wszystkim, należy podkreślić, że siedzibą spółki jawnej jest miejscowość, a nie dokładny adres spółki[5]. Co również ważne, siedzibą spółki może być miejscowość, gdzie usytuowany jest zakład główny spółki, czy miejscowość, w którym zamieszkuje większość osób prowadzących sprawy spółki lub reprezentujących spółkę[6]. W konsekwencji, zmiana samego adresu siedziby w tej samej miejscowości nie będzie stanowiło zmiany umowy spółki jawnej. Jeżeli natomiast dojdzie do zmiany miasta siedziby, wówczas konieczna będzie zmiana umowy spółki.

W art. 25 k.s.h. wskazano również, że umowa spółki jawnej powinna zawierać określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość. Kwestie wkładów zostaną opisane w dalszej części niniejszego opracowania.

Dodatkowo, spółka jawna musi zawierać przedmiot działalności spółki. Jest to jeden z elementów przedmiotowo istotnych. Jednocześnie, ustawodawca nie sprecyzował w jaki sposób należy uregulować przedmiot działalności spółki. W tym celu należy odwołać się do ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym[7] (dalej u.k.r.s.). Stosownie do art. 40 pkt 1 u.k.r.s., w dziale 3 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się następujące dane:

• przedmiot działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) – nie więcej niż dziesięć pozycji, w tym jeden przedmiot przeważającej działalności na poziomie podklasy, z tym że w przypadku oddziałów przedsiębiorców zagranicznych, głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń oraz głównych oddziałów zagranicznych zakładów reasekuracji przedmiot działalności i przedmiot przeważającej działalności określa się dla oddziału (…).

W związku z powyższą regulacją, w umowie spółki jawnej należy określić przedmiot działalności spółki z uwzględnieniem Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).

Ostatni element umowy spółki jawnej, wymieniony w art. 25 k.s.h. nie ma charakteru obligatoryjnego. Ustawodawca wskazał bowiem, że umowa spółki jawnej powinna zawierać czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony. A contratio, jeżeli umowa spółki jawnej ma być zawarta na czas nieokreślony, nie ma obowiązku zawierania tego elementu w umowie.

Założenie spółki jawnej

Istotne z punktu widzenia praktycznego jest ustalenie, czy spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, czy też z momentem podpisania umowy spółki. Jak wskazuje art. 25¹ § 1 k.s.h., spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Oznacza to, że wpis do rejestru, w tym wypadku ma charakter konstytutywny. Dodatkowo, w myśl § 2 ww. przepisu, osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie.

Powyższy przepis wprowadza zatem na dwa etapy założenia spółki jawnej, tj.:

• zawiązanie spółki jawnej – po zawarciu umowy,
• zarejestrowanie spółki – po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego.

Aby zarejestrować spółkę we właściwym rejestrze (KRS) należy odwołać się do art. 26 k.s.h. Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki;
• przedmiot działalności spółki;
• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń albo adresy do doręczeń elektronicznych;
• nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji.

Co również ważne, każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru. Wedle zaś art. 27 k.s.h., współmałżonek wspólnika może żądać wpisania do rejestru wzmianki o umowie, dotyczącej stosunków majątkowych między małżonkami.

Majątek spółki jawnej

Zasady stosunku wspólników wobec osób trzecich zostały uregulowane w art. 28 i następnych Kodeksu Spółek Handlowych. Jak stanowi art. 28 k.s.h., majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Należy dostrzec, że przepis ten podkreśla przede wszystkim odrębność majątkową spółki jawnej od majątku jej wspólników.

Nie można zatem swobodnie rozporządzać mieniem spółki jawnej. Spółka jawna stanowi odrębny byt prawny z odrębnym majątkiem. Dodatkowo, warto przy tym wskazać, że w odróżnieniu od spółek kapitałowych, ustawodawca nie określił minimalnej wysokości majątku spółki jawnej. Wynika to z charakteru odpowiedzialności wspólników, która to jest nieograniczona i osobista. Pomimo wielu regulacji w tym zakresie, kwestia charakteru prawnego majątku spółki osobowej (w tym spółki jawnej) stanowi przedmiot kontrowersji w doktrynie[8].

Dlatego też, majątek spółki jawnej stanowił wielokrotnie przedmiot rozważań sądów powszechnych i administracyjnych. Przykładowo, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał w wyroku z dnia 11 października 2007 r., że „Wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia jest majątkiem spółki a nie wspólników. Spadkobierca wspólnika spółki jawnej nie dziedziczy majątku spółki (gdyż sam spadkodawca nie posiadał takiego prawa) a jedynie wspomniany wkład i prawo udziału. Oznacza to, że nabycie w drodze spadku udziałów w spółce jawnej nie jest równoznaczne z nabyciem części zakładu (rzeczy i praw majątkowych wchodzących w skład zakładu), lecz stanowi nabycie praw majątkowych i – jako takie – nie korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn”.

Reprezentacja spółki jawnej

Reprezentacja wspólników została wskazana w art. 29 k.s.h. Zgodnie z § 1 ww. przepisu, każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Co więcej, prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

Przez czynności sądowe rozumiemy wszelkie czynności dokonywane przed wszelkimi sądami, w tym sądem polubownym (na przykład składanie pozwu, składanie jednostronnych oświadczeń za spółkę). Do czynności pozasądowych zaliczamy zawieranie i wypowiadanie umów, składanie oświadczeń przed organami państwowymi, na przykład Izbami Skarbowymi, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisją Nadzoru Finansowego[9].

Warto również wskazać, że przyznane wspólnikowi prawo do reprezentacji nie może być ograniczone w stosunkach zewnętrznych. Powyższe oznacza, że dopuszczalne są ograniczenia między wspólnikami, jednakże nie będą one wywoływać skutków prawnych na zewnątrz (wobec osób trzecich).

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 26 października 2021 r. „Każdy ze wspólników spółki jawnej może składać skuteczne oświadczenia ze skutkiem prawnym dla podmiotu, który reprezentuje”[10].

Jednakże, zasada z art. 29 k.s.h. oznacza jedynie prawo do reprezentowania każdego ze wspólników. Umowa spółki może jednak przewidywać m.in. reprezentację łączną, co zostało także potwierdzone w orzecznictwie sądów. W wyroku z dnia 10 grudnia 2019, Sąd Najwyższy wskazał, że „ustalenie w umowie spółki jawnej – na podstawie art. 30 § 1 k.s.h. – reprezentacji łącznej wspólników nie narusza zakazu wynikającego z art. 29 § 3 k.s.h.

Dopuszczalność modyfikacji zasad z art. 29 k.s.h. wynika bezpośrednio z art. 30 § 1 k.s.h., zgodnie z którym, umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Ponadto, pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Odpowiedzialność wspólników

Tak jak już zostało wspomniane, odpowiedzialność wspólników ma charakter nieograniczony i osobisty. Dodatkowo, odpowiedzialność wspólników jest subsydiarna. Na podstawie art. 30 § 1 k.s.h., wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika).

Jednakże, powyższy przepis nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru.

Warto jednak ustalić konkretny moment odpowiedzialności. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 lipca 2020 r. „Przepis art. 31 § 1 k.s.h. stanowiący o możliwości prowadzenia egzekucji z majątku osobistego dłużnika dopiero wówczas, gdy egzekucja prowadzona z majątku spółki okaże się bezskuteczna, nie zmienia subsydiarnego charakteru tej odpowiedzialności, która powstaje od samego początku, tj. od zaciągnięcia zobowiązania i jest jednocześnie odpowiedzialnością solidarną. Nie budzi wątpliwości, że wspólnik spółki jawnej staje się dłużnikiem wierzyciela tejże spółki już z chwilą zaciągnięcia przez nią zobowiązania czyli, odpowiedzialność wspólników spółki jawnej za dług spółki powstaje ex lege w stosunku do każdego ze wspólników oddzielnie”[11].

Jeżeli w trakcie trwania spółki dojdzie do zmian osobowych, pojawia się również wątpliwość jaki jest zakres odpowiedzialności nowego wspólnika. W tym celu należy odnieść się do art. 32 k.s.h. w myśl którego, osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.

Stosunki wewnętrzne spółki

Na podstawie art. 37 § 1 k.s.h., przepisy niniejszego rozdziału mają zastosowanie, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej. Dlatego też, przepisy wskazane w rozdziale 3, dotyczące stosunków wewnętrznych spółki nie stanowią przepisów bezwzględnie obowiązujących (ius cogens). Dopiero w sytuacji, gdy umowa spółki nie reguluje tych kwestii, zastosowanie mają przepisy określone w tym rozdziale.

Warto jednak wskazać, że umowa spółki nie może ograniczyć lub wyłączyć przepisów dotyczących praw wspólników, zawartych w art. 38 k.s.h. Wedle tego przepisu, nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Ponadto, nieważne jest umowne ograniczenie prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz umowne ograniczenie prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.

Powyższy przepis wprowadza zatem zakaz pozbawienia wszystkich wspólników spółki prawa prowadzenia spraw spółki oraz prawa do informacji. Przedmiotowy zakaz związany jest z surową odpowiedzialnością wspólników za skutki podejmowanych decyzji.

Warto również wskazać, że każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jednakże, jeżeli przed załatwieniem sprawy, o której mowa powyżej, sprzeciwi się choćby jeden z pozostałych wspólników, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników (art. 39 k.s.h.).

Nie jest to jednak jedyny sposób prowadzenia spraw spółki. W art. 40 k.s.h. przewidziano możliwość powierzenia prowadzenia spraw spółce zarządowi. Wedle ww. regulacji, prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

Jeżeli prowadzenie spraw spółki powierzono kilku wspólnikom, do prowadzenia przez nich spraw spółki stosuje się przepisy ustawy dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników. Uchwałę wszystkich wspólników zastępuje wówczas uchwała tych wspólników, którym powierzono prowadzenie spraw spółki.

Innym sposobem prowadzenia spraw spółki jest powołanie prokurenta (pełnomocnika szczególnego przedsiębiorcy). Na podstawie art. 41 § 1 k.s.h., ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Odwołać prokurę może każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki.

Jak wskazuje zaś prof. Bieniak „ustanowienie prokury jest czynnością z zakresu prawa prowadzenia spraw spółki – oznacza podjęcie przez wspólników decyzji o umocowaniu danej osoby lub osób jako prokurenta”[12].

Z prowadzeniem spółki jawnej powiązane są pojęcia czynności „zwykłego zarządu” i „przekraczającego zwykły zarząd”. Jeżeli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Jeżeli zatem brak będzie jednomyślności w takiej sprawie, spółka nie będzie mogła podjąć danej czynności.

Natomiast w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. Zatem, w sprawach przekraczających zwykły zarząd, ustawodawca zdecydował się na dalej idący warunek, tj. uzyskanie jednomyślności wszystkich wspólników spółki, w tym także tych, którzy zostali wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

Zgodnie jednak z art. 44 k.s.h., wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.

Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia (art. 46 k.s.h.). Są jednak sytuacje, w których wspólnik może być pozbawiony prowadzenia spraw spółki. Wedle art. 47 k.s.h., Prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu; dotyczy to również zwolnienia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki.

Wkłady wspólników

Zgodnie z ar. 48 § 1 k.s.h., w razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe. Jest to zatem domniemanie, które jest wzruszalne. Wspólnicy mogą bowiem wnieść wkłady o nierównej wartości. Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki. Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę.

Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść tytułem wkładu do spółki rzeczy inne niż pieniądze na własność lub do używania, wówczas do jego obowiązku świadczenia i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotu świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży lub o najmie (art. 49 k.s.h.).

Udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu. Dodatkowo, wspólnik nie jest uprawniony ani zobowiązany do podwyższenia umówionego wkładu (art. 50 k.s.h.). W związku z powyższym, pozostali wspólnicy nie mogą zobowiązać wspólnika uchwałą do podwyższenia umówionego wkładu. Jest to indywidualne uprawnienie każdego ze wspólników, jednak nie stanowi obowiązek.

Jak stanowi zaś art. 51 k.s.h., każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Jednakże, umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach.

Należy więc podkreślić, że co do zasady, jeżeli umowa spółki nie przewiduje innych postanowień, każdy wspólnik ma prawo do równego udziały w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku. Jednakże, jest to przepis względnie obowiązujący i umowa spółki może zawierać inne uregulowania w tym zakresie. Ponadto, co istotne, nie ma przeciwwskazań, aby wspólnik uczestniczył w zyskach, a jednocześnie był zwolniony od udziału w stratach. Ustawodawca dopuścił bowiem takie rozwiązanie.

Na podstawie art. 52 § 1 k.s.h. wspólnik może zażądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika. Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę (art. 53 k.s.h.).

Rozwiązanie spółki jawnej

Przyczyny rozwiązania spółki jawnej zostały wskazane w art. 58 § 1 k.s.h. Wedle tego przepisu, rozwiązanie spółki powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki;
• jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
• ogłoszenie upadłości spółki;
• śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
• prawomocne orzeczenie sądu.

Co jednak istotne, spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania, przewidzianych w umowie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników.

Wypowiedzenie umowy spółki jest możliwe na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego (art. 61 § 1 k.s.h.). Powyższe dotyczy jednak spółki zawartej na czas nieoznaczony. Dodatkowo, spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się zawartą na czas nieoznaczony. Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.

Rozwiązanie przez sąd jest możliwe w przypadku zaistnienia ważnym powodów. Jak stanowi art. 63 § 1 k.s.h., każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.

Likwidacja spółki jawnej

Likwidacja spółki jawnej została uregulowana w rozdziale 5 dotyczącym spółki jawnej. Zgodnie z art. 67 § 1 k.s.h., w przypadkach określonych w art. 58 k.s.h. należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki.

Jeżeli zatem wystąpią przypadki z art. 58 k.s.h. konieczne jest przejście procedury likwidacji. W okresie likwidacji do spółki stosuje się przepisy dotyczące stosunków wewnętrznych i zewnętrznych spółki, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej lub z celu likwidacji wynika co innego (art. 69 k.s.h.).

Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Co również istotne, na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk.

Procedura likwidacji spółki jawnej wymaga zgłoszenia likwidacji do rejestru. Stosownie do art. 74 § 1 k.s.h., do sądu rejestrowego należy zgłosić: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia.

W przypadku gdy jest kilku likwidatorów, są oni upoważnieni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej. W sprawach, w których wymagana jest uchwała likwidatorów, rozstrzyga większość głosów, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej.

Do zadań likwidatorów należy zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku (art. 77 § 1 k.s.h.).

Co również ważne, otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury, a w okresie likwidacji nie może być ustanowiona prokura (art. 79 k.s.h.).

 

 

[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 listopada 2021 r., sygn. akt V Aga 39/19.

[2] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).

[3] Z. Jara, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, 2022, Legalis.

[4] M. Romanowski, Komentarz do ustawy: KSH, 2023, Legalis.

[5] G. Nita-Jagielski, w: Bieniak i in., Komentarz KSH 2014, art. 25, Nb 3.

[6] A. Kidyba, Komentarz do art. 25 KSH, LEX/el. 2009.

[7] Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1683 ze zm.).

[8] M. Litwińska, Typologia spółek w Kodeksie spółek handlowych, PUG 2001, Nr 2, s. 4

[9] A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 29.

[10] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 26 października 2021 r., sygn. akt I SA/Kr 1030/21.

[11] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 2020 r., sygn. akt I UK 416/18.

[12] J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2022.