Cześć! Witamy wszystkich w odcinku dotyczącym nowelizacji z zakresu prawa cywilnego, które weszły w życie w 2022 roku. Odcinek ten stanowi aktualizację wykonanego przez nas kursu z podstaw prawa cywilnego. Oprócz bowiem rewolucji konsumenckiej, w ubiegłym roku weszło w życie jeszcze kilka regulacji dotyczących prawa cywilnego.
Zawieszenie i przerwanie terminu biegu przedawnienia. Prawo cywilne zmiany
Pierwsza z omawianych zmian dotyczyć będzie nowelizacji w zakresie zawieszenia i przerwania terminu biegu przedawnienia. Warto zacząć od krótkiego wyjaśnienia tych pojęć: zawieszenie biegu okresu przedawnienia oznacza, że przez określony czas termin ten nie biegnie i kontynuuje swój bieg dopiero po ustaniu przeszkody. Zawieszenie wydłuża okres przedawnienia jedynie o czas trwania okoliczności powodującej zawieszenie. Jeśli zaś chodzi o przerwanie okresu terminu przedawnienia, to powoduje ono, że przedawnienie w ogóle przestaje biec, a po zakończeniu przerwy okres przedawnienia liczony jest od początku.
W ocenie naszego ustawodawcy zmiany wymagały art. 121, 123 i 124 Kodeksu cywilnego[1]. Do tej pory uznawano bowiem, iż do przerwania biegu terminu przedawnienia dochodzi między innymi na skutek złożenia pierwszego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, jako czynności podjętej przed sądem bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, jak i wszczęcia pierwszej mediacji pozasądowej.
Problematyczne było jednak to, czy taki sam skutek powinny powodować także kolejne wezwania do próby ugodowej lub kolejne wszczęcie mediacji. Często bowiem wierzyciele nadmiernie często składają wnioski o zawezwanie do próby ugodowej czy też mediacji, jedynie w celu przerwania biegu terminu przedawnienia. Jest to sprzeczne z istotą instytucji przedawniania, której celem jest przecież stabilizacja stosunków prawnych. Poza tym postępowanie takie stoi w sprzeczności z istotą postępowania pojednawczego, którego celem jest przecież zawarcie ugody. Dotychczasowe regulacje mogły zatem prowadzić do skrajnej sytuacji, w której roszczenie, co do którego są składane wnioski o zawezwanie do próby ugodowej, nigdy nie ulegnie przedawnieniu, z uwagi na ciągłe przerywanie biegu terminu przedawnienia.
Często wierzyciel w ten sposób przedłużał sobie czas na dochodzenia roszczenia oraz nie przesądzał o istnieniu albo nieistnieniu zobowiązania dłużnika. Ze względu na tego typu nadużycia wierzycieli, ustawodawca zdecydował się wprowadzić regulację ograniczającą wpływ złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej bądź wszczęcie postępowania mediacyjnego, prowadzonego bez zaangażowania sądu, na bieg terminu przedawnienia do jego zawieszenia, na czas trwania postępowania pojednawczego bądź mediacyjnego.
Według nowych regulacji, przedawnienia ulegnie zawieszeniu w dwóch jeszcze przypadkach, czyli:
- co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji; oraz
- co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego[2].
Wobec tego, dzięki wskazanej zmianie, bieg przedawnienia ulega przedłużeniu o czas trwania przeszkody w dochodzeniu roszczenia, a nie biegnie od początku. Zgodnie z ideą ustawodawcy nowelizacja będzie prowadzić także do tego, że w odniesieniu do roszczenia objętego pierwszym wnioskiem o przeprowadzenie mediacji, wierzyciel będzie miał trzy miesiące na wytoczenie powództwa. Ma to ograniczyć ryzyko kierowania kolejnych wniosków o mediację i sztucznego przerywania biegu termu przedawnienia.
Podsumowując tę zmianę, można tutaj wskazać, że ustawodawca chce zatem wykluczyć pozorność składania wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, jako instrumentu wydłużającego termin przedawnienia roszczenia. Zmiana ta wyeliminuje praktykę składania przez wierzycieli wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia. W uzasadnieniu tego projektu czytamy również, iż ustawodawca liczy, że ta zmiana wpłynie na zwiększenie zainteresowania mediacją pozasądową jako sposobem polubownego rozwiązywania sporów.
Instytucja wyzysku. Prawo cywilne nowelizacje 2022
Druga z omawianych zmian dotyczy zaś instytucji wyzysku, wskazanej w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z obecnym art. 388 § 1 KC – jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo, niedoświadczenie lub brak dostatecznego rozeznania drugiej strony co do przedmiotu umowy, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może według swego wyboru żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia albo unieważnienia umowy.
Na gruncie nowelizacji ustawodawca dodał przesłankę „braku dostatecznego rozeznania”, co uchyla obecną dotychczas w orzecznictwie potrzebę szerokiej interpretacji dotychczasowej przesłanki niedoświadczenia ofiary wyzysku. Ma być to rozumiane jako „brak wiedzy niezbędnej do odpowiedzialnego rozważenia celowości i skutków zawarcia proponowanej umowy”. Doszło zatem do poszerzenia wskazanych przesłanek wyzysku. Poza tym, ustawodawca wskazał, że jeżeli wartość świadczenia jednej ze stron w chwili zawarcia umowy przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego, to wtedy domniemywa się, że przewyższa je w stopniu rażącym. Poza tym, ustawodawca przedłużył także terminy dotyczące wyzysku. W obecnym kształcie uprawnienia te wygasają z upływem lat trzech od dnia zawarcia umowy, a jeżeli stroną umowy jest konsument – z upływem lat sześciu. Wcześniej termin ten wynosił dwa lata. Jednym z celów tej nowelizacji miało być rozwiązanie problemu tzw. kredytów chwilówek[3].
Zmiany w odpowiedzialności dzieci najemcy. KC zmiany 2023
Trzecią ze zmian, którą sobie krótko omówimy jest nowelizacja w zakresie odpowiedzialności dzieci najemcy. W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 6681 § 1 KC, za zapłatę czynszu i innych należnych opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie, z wyjątkiem pełnoletnich zstępnych pozostających na jego utrzymaniu, którzy nie są w stanie utrzymać się samodzielnie.
Dodatkowo odpowiedzialność wymienionych wcześniej osób ogranicza się do wysokości czynszu i innych opłat należnych za okres ich stałego zamieszkiwania. W ocenie ustawodawcy wskazane sytuacje nie są pożądane społecznie, gdyż mogą znacznie utrudnić młodym osobom start w dorosłe życie. W związku z tym wprowadzona została zmiana, zgodnie z którą rozszerzenie zobowiązań najemcy na dziecko pełnoletnie nie będzie następowało wobec dzieci pozostających na utrzymaniu rodziców, ze względu na brak możliwości samodzielnego utrzymania, np. w związku z nauką[4].
Ustawa antylichwiarska. KC nowelizacje w 2022 roku
Czwarta ze zmian, o której warto wspomnieć dotyczy wejścia w życie tzw. ustawy antylichwiarskiej. Jej podstawowym założeniem jest ochrona osób fizycznych zawierających umowy pożyczki. Wśród najważniejszych zmian w tym zakresie można wskazać na to, że:
- zmieniono definicję pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki,
- zmieniono wzór pozwalający określić maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów ponoszonych przez biorącego pożyczkę pieniężną,
- określono górną granicę pozaodsetkowych kosztów w całym okresie spłaty pożyczki w wysokości do 25% całkowitej kwoty pożyczki,
- zmodyfikowano obowiązek informacyjny względem biorącego pożyczkę;
- zmieniono warunki ustanowienia zabezpieczenia zwrotu pożyczki oraz skutki przedterminowej spłaty pożyczki[5].
Wszelkie te regulacje mają na celu zniwelowanie sytuacji, w których nieświadomy konsument pożyczał nieduże kwoty, ale z uwagi na opłaty, odsetki i inne w konsekwencji spłacał o wiele wyższe kwoty wobec danego podmiotu. Obecnie nawet jeżeli pozaodsetkowe koszty przekraczają maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów określoną we wprowadzanych regulacjach, to i tak należą się pozaodsetkowe koszty w maksymalnej wysokości. Dodatkowo omawiane ustawa wprowadza w KPC wymóg, aby oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji złożone w odrębnym akcie notarialnym (art. 777), zawierało wskazanie stosunku prawnego, w związku z którym dłużnik poddaje się egzekucji, datę powstania zobowiązania dłużnika, jego treść, a w przypadku zobowiązań z umów wzajemnych – dodatkowo oświadczenie wierzyciela z terminem jego wykonania. Wskazane zmiany wpłynęły nie tylko na kształt postanowień zawartych w Kodeksie cywilnym i KPC, ale także również w ustawie o kredycie konsumenckim[6].
Pozostałe i planowane zmiany
Pozostałe zmiany, na jakie warto wskazać dotyczą m.in. umów leasingu oraz kwestii podatkowych związanych z najmem prywatnym. Jeżeli chodzi o leasing, to obecnie według art. 7092 KC, umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. W wykazie prac legislacyjnych rządu pojawiła się jednak zapowiedź nowelizacji KC, która sprawi, że umowy leasingu będą mogły być zawierane w formie dokumentowej. Stanowiłoby to duże ułatwienie dla stron umowy leasingu i prowadziło do cyfryzacji także tego rodzaju umów.
Druga ze wskazanych zmian związana jest z bardziej kwestiami podatkowymi, ale myślę, że warto także o nich wspomnieć. W 2023 roku w życie wchodzi bowiem część przepisów tzw. Polskiego Ładu. Zgodnie zaś z art. 2 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczny[7]: ,,Osoby fizyczne osiągające przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą, opłacają ryczałt od przychodów ewidencjonowanych”.
Wobec tego, jest to zmiana istotna zwłaszcza dla osób zawierających umowy tzw. najmu prywatnego. Do tej pory bowiem wynajmujący mieli prawo wyboru podatku pomiędzy ryczałtem od dochodów ewidencyjnych albo na zasadach ogólnych przy najmie prywatnym. Jednak w związku z powyższą zmianą od 2023 roku jedyną formą opodatkowania tej formy najmu będzie ryczałt od przychodów ewidencyjnych[8].
[1] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).
[2] https://www.pb.pl/konferencje/zarzadzanie-naleznosciami/najnowsze-oraz-planowane-zmiany-legislacyjne-w-prawie-windykacyjnym-1134656 (dostęp online 15.12.2022).
[3] https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/instytucja-wyzysku-dluzsze-terminy-szersze-kryteria,516402.html (dostęp online 15.12.2022).
[4] https://www.tgc.eu/publikacje/kodeks-cywilny-zmiany-w-2022-roku/ (dostęp online 15.12.2022).
[5] https://www.infor.pl/prawo/nowosci-prawne/5607795,ustawa-antylichwiarska-z-podpisem-prezydenta-kiedy-wchodzi-w-zycie.html (dostęp online 15.12.2022).
[6] Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 246).
[7] Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2540).
[8] https://www.infor.pl/prawo/nowosci-prawne/5607920,jaki-podatek-od-najmu-prywatnego-w-2023-roku.html (dostęp online 15.12.2022).