Niniejszy artykuł powstał we współpracy ze znajdzparagraf.pl. Dziękujemy!
Ostatnia nowelizacja Prawa upadłościowego wprowadziła szereg nowych narzędzi mających za zadanie ułatwienie oraz przyśpieszenie procesu oddłużeniowego osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Jednym z nich jest układ konsumencki. Pozwala on na porozumienie się dłużnika z wierzycielami w przedmiocie ich zaspokojenia, bez konieczności likwidacji swojego majątku. Jest to rozwiązanie przeznaczone głównie dla konsumentów, którzy systematycznie uzyskują wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę.
Układ konsumencki, analogicznie do upadłości, pełni funkcję windykacyjną oraz oddłużeniową. Jednakże przy układzie nie ma miejsca likwidacja majątku dłużnika. Dobry plan układowy, pozwala konsumentowi osiągnąć oddłużenie przy pełnym zaspokojeniu wierzycieli i jednocześnie zachować (w jakiejś części) swoją własność, np. dom czy mieszkanie. Omawiane rozwiązanie nie jest jednak dla każdego. Sąd wyda decyzję zezwalającą na zawarcie układu z wierzycielami pod warunkiem ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa spełnienia zapisów układu. W praktyce oznacza to, iż konsument musi posiadać regularny dochód, w wysokości co najmniej średniej krajowej, a i to często jest niewystarczające.
Przewaga układu nad upadłością
Dlaczego konsument miałby wybrać układ konsumencki zamiast upadłości? Upadłość prowadzi wprost do oddłużenia, nawet przy pokrzywdzeniu wierzycieli (przy umorzeniu wierzytelności). Jest to rozwiązanie dosyć pewne. Układ z kolei to kolejne zobowiązanie względem wierzycieli, którego pierwszorzędnym celem jest spłata długów – wcale nie musi dojść do pełnego oddłużenia. Istnieją jednak różnice pomiędzy owymi postępowaniami, które w perspektywie dłuższego czasu wskazują, iż układ stanowi lepsze rozwiązanie. Warto więc spróbować, zawsze później można wrócić do upadłości.
Przy układzie konsumenckim przede wszystkim nie dochodzi do ogłoszenia upadłości. Dzięki temu dłużnik cały czas ma prawo do zarządzania swoim majątkiem. W upadłości zarząd przejmuje syndyk. Co więcej, gwarantem spełnienia postanowień układu są systematyczne dochody konsumenta, przez co, wierzyciele mogą zostać zaspokojeni bez konieczności spieniężania majątku dłużnika. Rozwiązanie to pozwala konsumentowi zachować część swojego majątku, np. dach nad głową lub drogocenne pamiątki rodzinne.
Istotnym dla dłużników jest także fakt, iż z chwilą otwarcia postępowania układowego, zawieszeniu ulegają wszystkie postępowania egzekucyjne prowadzone wobec konsumenta. Wyjątkiem są jedynie postępowania egzekucyjne skierowane do przedmiotu zabezpieczenia, np. hipoteki (tut. sąd może na okres 3 miesięcy zawiesić takie egzekucje).
Kto może zawrzeć układ konsumencki?
Przepisy dotyczące procedury układowej odnoszą się wprost do upadłości konsumenckiej. Z racji tego, że ustawodawca nie zdecydował się na zdefiniowanie w ustawie pojęcia konsumenta, w praktyce przyjęto, iż jest nim każda osoba, która nie spełnia przesłanek przedsiębiorcy. Zgodnie z tym rozwiązaniem, układ konsumencki mogą wdrożyć:
- osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej lub, które zaprzestały prowadzenia takiej działalności;
- osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, jeśli jego prowadzenie nie jest działalnością zarobkową dającą się zakwalifikować jako działalność gospodarcza;
- wspólnicy spółek osobowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, o ile nie prowadzą oni działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek niezależnie od działalności spółki;
- wspólnicy spółek partnerskich, o ile nie prowadzą oni działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek niezależnie od działalności spółki.
Ważne! Nowela zniosła wymóg upłynięcia jednego roku od zakończenia działalności gospodarczej przez dłużnika, aby mógł on złożyć wniosek upadłościowy. Powyższe przekłada się również na grunt układowy.
Aby zawrzeć układ potrzebna jest niewypłacalność
Układ z wierzycielami, tak jak upadłość konsumencka, aby mógł dojść do skutku, konieczna jest niewypłacalność dłużnika. Niewypłacalność powstaje wówczas, gdy dłużnik utraci zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a owa utrata zdolności ma charakter trwały (nie przejściowy). Niewypłacalność dotyczy wyłącznie długów pieniężnych. Wierzytelności niepoliczalne w pieniądzu nie mają żadnego znaczenia dla omawianej instytucji.
Z racji tego, że podstawowym warunkiem otwarcia postępowania układowego jest pozytywna prognoza co do pokrycia kosztów postępowania oraz faktyczne możliwości dłużnika do zaspokojenia wierzycieli, niewypłacalność musi iść parze z regularnymi zarobkami konsumenta. W praktyce sądowej minimalnym gwarantem wykonania układu (przynajmniej w części) jest wynagrodzenie miesięczne konsumenta na poziomie średniej krajowej (w 3. kwartale 2020 roku było to 5.484 zł brutto). Oczywiście zależy to od wysokości zadłużenia, gdyż wysoki poziom wierzytelności może czasami wymagać kwoty w podwójnej czy poczwórnej wysokości. W innym wypadku sam układ nie miałby sensu.
Układ konsumencki – otwarcie postępowania
Prawo upadłościowe przewiduje dwa sposoby otwarcia postępowania o zawarcie układu konsumenckiego:
- otwarcie postępowania na wniosek, który może złożyć wyłącznie dłużnik;
- otwarcie postępowania w drodze skierowania przez sąd, w razie złożenia przez dłużnika wniosku o upadłość konsumencką, pod warunkiem, iż dłużnik nie oświadczył, że nie wyraża zgody na skierowanie do próby układowej.
Ważne! Skierowanie konsumenta do próby układowej nie jest możliwe, jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości złożył wierzyciel w sytuacji, gdy wniosek dotyczący byłego przedsiębiorcy w okresie roku od wykreślenia z rejestru przedsiębiorców lub zaprzestania działalności.
Przepis art. 49125 ust. 4 Prawa upadłościowego stawia wymóg, aby wniosek o otwarcie postępowania układowego został złożony na specjalnym formularzu. Wzór formularza został określony przez Ministra Sprawiedliwości w rozporządzeniu z dnia 18 marca 2020 roku. Aktualne wnioski znajdują się na stronie rządowej pod adresem: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-konsumenci-od-24-marca-2020.
Aby wniosek osiągnął zamierzony cel, konsument powinien w piśmie określić propozycje układowe, tj. sposób, w jaki zamierza zaspokoić wierzycieli. Takimi propozycjami mogą być m.in.: rozłożenie zobowiązania na raty, odroczenie terminu płatności czy też umorzenie części wierzytelności, np. odsetek za opóźnienie.
Wraz z wnioskiem należy uiścić zaliczkę na wydatki powstałe w trakcie postępowania. Nieopłacony wniosek zostaje zwrócony do adresata i nie podlega rozpatrzeniu. Kwota zaliczki powinna odpowiadać wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, aktualnie 5.484,07 zł.
Układ z wierzycielami – jaki ma przebieg?
Układ konsumencki zostaje zawarty na zgromadzeniu wierzycieli. Termin spotkania wyznacza, ustanowiony przez sąd, nadzorca sądowy. Warunkiem jest, iż owe zgromadzenie nie może odbyć się później niż trzy miesiące od dnia otwarcia postępowania o zawarcie układu, natomiast w sytuacji, gdy to sąd inicjuje postępowanie układowe – cztery miesiące. Niezachowanie ustawowego terminu powoduje, że postępowanie o zawarcie układu konsumenckiego obligatoryjnie musi zostać umorzone. Wraz z zawiadomieniem o terminie, nadzorca sądowy ma obowiązek przekazać wierzycielom propozycje układowe.
Zgromadzenie wierzycieli nie posiada nazbyt skomplikowanej procedury formalnej. Spotkanie dłużnika z wierzycielami prowadzi nadzorca sądowy, a z całego posiedzenia sporządza się protokół, w którym minimum należy zawrzeć treść zawartego układu oraz informacje o wierzycielach głosujących za oraz przeciwko układowi.
Po odbyciu się zgromadzenia, w terminie 21 dni, nadzorca sądowy przekazuje sądowi wniosek o zatwierdzenie zawartego układu, zaś gdy nie doszło do zawarcia układu – wniosek o umorzenie postępowania. Gdy układ zostanie zatwierdzony, następuje etapu wykonawczy. W tym stadium dłużnik przekazuje nadzorcy środki pieniężne przeznaczone na spłatę wierzycieli.
Ważne! Wykonanie zatwierdzonego układu konsumenckiego oznacza dla dłużnika całkowite oddłużenie.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228).
- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 2020 r. w sprawie wzoru formularza wniosku dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej (Dz.U. 2020 poz. 507).
Autor: adw. Radosław Pilarski, Adwokat z wieloletnim doświadczeniem w prawie cywilnym, gospodarczym i restrukturyzacyjnym. Właściciel portalu znajdzparagraf.pl oraz autor e-booka „Poradnik, Upadłość konsumencka – krok po kroku”.