Kurs prawo handlowe – Spółka partnerska (Szkolenie #3)

Wstęp

Na początku należy wspomnieć, że niniejszy artykuł jest trzecim z serii artykułów (oraz materiałów wideo) dotyczących prawa handlowego w ramach kursu (szkolenia) z tej gałęzi prawa. Zapraszamy też na nasz kanał YouTube ,,Prawo dla Ciebie” i zachęcamy do zostawienia subskrypcji. Pełny dostęp do kursu z prawa rodzinnego można wykupić tutaj: www.prawodlaciebie.elms.pl

Na gruncie tego artykułu omówione zostaną natomiast podstawowe kwestie związane ze spółką partnerską w polskim porządku prawnym.

Spółka partnerska

Spółka partnerska jest kolejną z omawianych przez nas osobowych spółek handlowych. W pewnych aspektach jest to spółka zbliżona do spółki jawnej. W sprawach nieuregulowanych w dziale KSH dotyczącym spółki partnerskiej do tej spółki stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej. Ustawa wskazuje także jej definicję, wskazując, iż spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (czyli partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Jest to spółka osobowa, a więc mająca zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych (może nabywać we własnym imieniu prawa – w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe – zaciągać zobowiązania) oraz zdolność sądową (może pozywać i być pozywaną)[1]. Ponadto, spółka taka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Dla przykładu, adwokaci mogą wykonywać swój zawód w spółce partnerskiej, w której partnerami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni.

Najważniejszymi podmiotami na gruncie spółki partnerskiej są zatem sami partnerzy. Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów. Tworzenie takiej spółki jest niemożliwe dla osób prawnych i handlowych spółek osobowych, choćby zrzeszały reprezentantów wolnych zawodów Według zaś art. 88 Kodeksu spółek handlowych, partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego. Inne wolne zawody mogą być określone także w odrębnych ustawach – np. psychologowie. Jednakże wykonywanie wolnego zawodu w spółce może być uzależnione od spełnienia dodatkowych wymagań przewidzianych w odrębnej ustawie od KSH. Zgodnie np. z art. 18 ust. 2 ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów[2], prywatna praktyka psychologiczna może być wykonywana w formie spółki partnerskiej, po uzyskaniu zezwolenia właściwego marszałka województwa.

Tacy przedstawiciele wolnych zawodów są przedsiębiorcami i podlegają ustawie – Prawo przedsiębiorców[3]. Zwykle takie zawody wymagają szczególnych umiejętności oraz wykształcenia. Taka działalność prowadzona jest osobiście, we własnym imieniu, na własny rachunek, w sposób profesjonalny. Jak wskazywał zaś Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 2 lipca 2009 roku: ,,Cechą wyróżniającą spółkę partnerską jest współdziałanie w celu wykonywania wolnego zawodu, a na partnerach ciąży obowiązek wniesienia całej ich profesjonalnej pracy do spółki. Z tego też względu wynagrodzenie za świadczenie pomocy prawnej przez doradcę podatkowego, wykonującego zawód w spółce partnerskiej, jest należnością spółki, a nie partnera. To z kolei pozwala przyjąć, że oprócz działalności wykonywanej w spółce partnerskiej partner nie może podejmować czynności, które należą do przedmiotu działalności spółki”[4].

Spółka taka powinna posiadać także odpowiednią firmę. Firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Nie może zatem zawierać np. formy ,,i partnerki”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.p.”. Firmy z oznaczeniem „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz skrótu „sp.p.” może używać tylko spółka partnerska. Dla przykładu, firma takiej spółki może brzmieć w ten sposób: ,,Kowalski i Nowak radcowie prawni spółka partnerska”.

Spółka, jeśli jest zainteresowana utrzymaniem firmy w dotychczasowym brzmieniu, obejmującym nazwisko wspólnika tracącego członkostwo, musi uzyskać na to pisemną zgodę (zastrzeżoną dla celów dowodowych – ad probationem) wspólnika ustępującego ze spółki, a w razie jego śmierci – zgodę jego małżonka i dzieci[5]. Co więcej, jeżeli w spółce partnerskiej wykonywany jest więcej niż jeden wolny zawód, to firma powinna zawierać określenie wszystkich tych zawodów, niezależnie od tego, czy zawarte są w niej nazwiska partnerów wykonujących każdy z nich.

Umowa i rejestracja spółki partnerskiej

Spółka partnerska powstaje na podstawie umowy. Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Warto także wskazać na to, jakie elementy powinna zawierać taka umowa spółki. Umowa spółki partnerskiej powinna zawierać bowiem:

• określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
• przedmiot działalności spółki,
• nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku przewidzianym w art. 95 § 2 ksh,
• w przypadku gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,
• firmę i siedzibę spółki (jest to miejscowość, w której wspólnicy prowadzą sprawy spółki),
• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
• określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość[6].

Konieczne przy tworzeniu takiej umowy jest pamiętanie o tym, by przedmiot działalności spółki partnerskiej był spójny z zakresem czynności zawodowych właściwych dla wolnego zawodu (wolnych zawodów) wykonywanych w spółce przez partnerów. Nadto, obligatoryjnym elementem każdej umowy spółki partnerskiej jest określenie wkładów wnoszonych przez każdego z partnerów. Chodzi tu o taką konkretyzację wkładu, która będzie umożliwiała weryfikację należytego wywiązania się przez partnera z obowiązku jego wniesienia. W przypadku każdego z partnerów należy zatem wskazać w sposób jednoznaczny przedmiot wkładu oraz jego wartość[7].

Spółka partnerska podlega także wpisowi do rejestru. Spółka partnerska powstaje bowiem dopiero z chwilą wpisu do rejestru. Według art. 93 § 1 KSH, zgłoszenie spółki partnerskiej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

1. firmę, siedzibę, adres spółki, nazwiska i imiona partnerów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń albo adresy do doręczeń elektronicznych,
2. określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
3. przedmiot działalności spółki,
4. nazwiska i imiona partnerów, którzy są uprawnieni do reprezentowania spółki (nie dotyczy to przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje ograniczeń prawa reprezentacji przez partnerów),
5. nazwiska i imiona prokurentów lub osób powołanych w skład zarządu,
6. nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku przewidzianym w art. 95 § 2 KSH.

Do zgłoszenia spółki partnerskiej do sądu rejestrowego należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego partnera do wykonywania wolnego zawodu. Należy również pamiętać,  iż wszelkie zmiany danych spółki wskazane wyżej powinny zostać zgłoszone sądowi rejestrowemu.

Zarząd spółki partnerskiej

Swoistą nowością w naszym kursie, także na gruncie spółek osobowych, jest możliwość występowania zarządu w spółce partnerskiej. Zasadą jest jednak, iż każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W umowie spółki można przyjąć zasadę odmienną niż wynikająca z art. 96 § 1 KSH, a więc wprowadzić reprezentację łączną partnerów (albo partnera bądź partnerów wraz z prokurentem), bądź też wyłączyć albo ograniczyć prawo reprezentowania spółki w stosunku do określonego partnera (partnerów)[8].

Jednakże pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów. Umowa spółki może mimo tego przewidywać surowsze wymogi powzięcia uchwały. Jeżeli taka uchwała zostanie już podjęta, to pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki staje się skuteczne z chwilą wpisu do rejestru. Rozwiązanie te dotyczy jednak tylko kwestii reprezentacji spółki partnerskiej (stosunki zewnętrzne spółki), a nie kwestii prowadzenia spraw spółki (sfera stosunków wewnętrznych spółki). Uregulowań tych nie stosuje się również w przypadku powołania zarządu spółki partnerskiej.

Można w tym zakresie wskazać na postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 sierpnia 2008 roku, według którego: ,,Skoro zgodnie z umową spółki osobowej działający w jej imieniu wspólnik, wykonujący zawód adwokata, jest uprawniony do samodzielnego, jednoosobowego reprezentowania interesów tejże spółki – w tym w postępowaniu sądowoadministracyjnym (art. 28 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), to dokonanie przez tego adwokata w imieniu spółki czynności wniesienia skargi rodzi obowiązek uiszczenia opłaty od tej skargi bez wezwania, zgodnie z art. 221 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi”[9].

Przechodząc do problematyki zarządu w spółce partnerskiej, należy podkreślić, iż umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierza się zarządowi. Do takiego zarządu stosuje się odpowiednio przepisy art. 201-211 i art. 293-300 KSH, czyli przepisy dotyczące zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz odpowiedzialności członków zarządu za wyrządzone szkody, które to omówimy w dalszej części szkolenia przy odcinku dotyczącym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Kompetencje zarządu można określić mianem prowadzenia spraw i reprezentacji we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Czynności te składają się na działanie spółki. Zarząd korzysta z domniemania kompetencji, co oznacza, że wszystko, co nie jest zastrzeżone do kompetencji wspólników w systemie prowadzenia spraw i reprezentacji, należy do kompetencji zarządu[10]. Ustawa wskazuje także, że członkiem zarządu jest co najmniej jeden partner. Członkiem zarządu może być także osoba trzecia, jednak w zarządzie nie mogą zasiadać wyłącznie osoby niebędące partnerami spółki.

Rozważenia wymagają także kwestie dotyczące odpowiedzialności za zobowiązania spółki partnerskiej. Spółka partnerska ponosi bowiem odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zaciągnięte przez siebie zobowiązania. Każdorazowo chodzi więc o dług spółki. Obok niej solidarnie ponoszą odpowiedzialność wspólnicy w zakresie realizowanych wolnych zawodów. Zasadą w tym wypadku jest, iż partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez:

1. pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce,
2. jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

Ograniczenie odpowiedzialności partnera na podstawie art. 95 § 1 KSH dotyczy wyłącznie odpowiedzialności za tzw. błąd w sztuce i nie obejmuje innych zobowiązań spółki partnerskiej. Za zobowiązania spółki niemające związku z wykonywaniem w niej wolnego zawodu (np. zobowiązania inwestycyjne) odpowiedzialność całym majątkiem bez ograniczenia ponosi każdy partner solidarnie z pozostałymi partnerami oraz ze spółką. Odpowiedzialność ta ma zatem charakter osobisty, nieograniczony, solidarny z pozostałymi partnerami i spółką oraz subsydiarny. Co ciekawe, kodeks spółek handlowych nie wprowadza, celem zabezpieczenia interesów wierzycieli spółki partnerskiej, obowiązku ubezpieczenia się partnerów od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem przez nich wolnych zawodów ani takiego obowiązku dla samej spółki – obowiązek ubezpieczenia przedstawicieli niektórych wolnych zawodów wynika jedynie z ich ustaw korporacyjnych[11].

Rozwiązanie spółki

W praktyce może także dojść do rozwiązania spółki partnerskiej. Ustawa wskazuje, iż rozwiązanie spółki powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki,
• jednomyślna uchwała wszystkich partnerów,
• ogłoszenie upadłości spółki,
• utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu,
• prawomocne orzeczenie sądu,
• śmierci partnera,
• ogłoszenia upadłości partnera,
• wypowiedzenia umowy spółki przez partnera lub wierzyciela partnera.

Część z tych przesłanek pokrywa się zatem z przesłankami rozwiązania spółki jawnej. Specyficzną przyczyną rozwiązania spółki jest utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu. Utrata prawa do wykonywania wolnego zawodu skutkuje niemożliwością bycia partnerem i jeśli dotyczy wszystkich partnerów, uniemożliwia dalsze istnienie spółki partnerskiej.

Dodatkowo, w przypadku gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia zaistnienia któregokolwiek z tych zdarzeń. Ten okres roczny powinien być wykorzystany do zakończenia uprzednio rozpoczętych działań związanych z wykonywaniem wolnego zawodu. Nowe zobowiązania w zakresie usług związanych z wykonywaniem wolnego zawodu mogą być zaciągane, jeżeli istnieje realna możliwość ich wykonania przed upływem okresu rocznego. Jeżeli zaś w czasie trwania tego okresu rocznego co najmniej jeden partner odzyskał uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu albo gdy w tym czasie do spółki przystąpił nowy partner (co jest możliwe w trybie zmiany umowy spółki), wówczas bieg okresu rocznego ulega przerwaniu i spółka powraca do stanu normalnego[12].

Należy też podkreślić, że dopiero wykreślenie spółki z rejestru spowoduje ustanie bytu prawnego spółki partnerskiej albowiem rozwiązanie faktyczne spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru. Likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. W przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji, obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach[13].

Dodatkowo, w przypadku utraty przez partnera uprawnień do wykonywania wolnego zawodu, powinien on wystąpić ze spółki najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym utracił prawo wykonywania wolnego zawodu. Takie wystąpienie następuje przez pisemne oświadczenie skierowane do zarządu albo do partnera uprawnionego do reprezentowania spółki. Po bezskutecznym upływie terminu uważa się, że partner wystąpił ze spółki w ostatnim dniu tego terminu[14].

 

[1] A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 86.

[2] Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1026).

[3] Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 162 z późn. zm.).

[4] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lipca 2009 roku, sygn. akt I FSK 876/08, LEX nr 607695.

[5] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 kwietnia 2014 roku, sygn. akt V ACa 825/13, LEX nr 1458909.

[6] Art. 91 KSH.

[7] M. Dumkiewicz [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020, art. 91.

[8] M. Rodzynkiewicz [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, WKP 2018, art. 96.

[9] Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 sierpnia 2008 roku, sygn. akt I FSK 832/08, OSP 2009, nr 12, poz. 130.

[10] https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00162 (dostęp online 26.08.2022).

[11] R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski [w:] J. P. Naworski, K. Strzelczyk, R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł I. Przepisy ogólne. Tytuł II. Spółki osobowe, Warszawa 2011, art. 95.

[12] W. Pyzioł [w:] J. Frąckowiak, A. Kidyba, W. Popiołek, A. Witosz, W. Pyzioł, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2008, art. 98.

[13] https://www.adwokat-szymczyk.pl/do_B_Blznes/rozwiazanie-spolki-partnerskiej.html (dostęp online 26.08.2022).

[14] J. Jacyszyn, Spółka partnerska – czas na zmiany, Przegląd Prawa i Administracji, Wrocław 2015, s. 113.