Wstęp

Na początku należy wspomnieć, że niniejszy artykuł jest drugim z serii artykułów (oraz materiałów wideo) dotyczących prawa karnego i wykroczeń w ramach kursu (szkolenia) z tej gałęzi prawa. Zapraszamy też na nasz kanał YouTube ,,Prawo dla Ciebie” i zachęcamy do zostawienia subskrypcji. Pełny dostęp do kursu z prawa karnego można wykupić tutaj: www.prawodlaciebie.elms.pl

Na gruncie tego artykułu omówione zostaną natomiast podstawowe kwestie związane z formami popełnienia przestępstwa w polskim porządku prawnym.

Formy popełnienia przestępstwa

W prawie karnym istnieją różne formy popełnienia przestępstwa. Formy przestępstwa to po prostu rodzaje popełnienia przestępstwa, które są wyróżniane na podstawie stopnia zaawansowania w realizacji czynu zabronionego oraz naruszenia prawa chroniącego dobro. Oznacza to, że formy stadialne to różne etapy, jakie czyn zabroniony może przyjąć w procesie jego realizacji.

Formy popełnienia przestępstwa podzielić można na: 1. formy zjawiskowe przestępstwa – czyli sprawstwo oraz niesprawcze postacie zjawiskowe, tj. podżeganie i pomocnictwo; a także 2. formy stadialne przestępstwa – przygotowanie, usiłowanie, dokonanie[1]. Pierwsze z nich, czyli sprawstwo polega na popełnieniu określonego czynu zabronionego. Przygotowanie to etap, w którym sprawca podejmuje czynności mające na celu przygotowanie do popełnienia przestępstwa. Usiłowanie zaś to etap, w którym sprawca podjął już czynności zmierzające do popełnienia przestępstwa, jednak nie udało mu się dokonać czynu z określonych przyczyn. Jeszcze innymi formami są podżeganie (czyli nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego) oraz pomocnictwo (czyli udzielanie pomocy w popełnieniu przestępstwa).

Usiłowanie

Pierwszą z omawianych form przestępstwa jest właśnie usiłowanie, za które także sprawca ponosi określoną w przepisach prawnych odpowiedzialność. Odpowiedzialność za usiłowanie popełnienia przestępstwa w polskim prawie karnym jest uregulowana w Kodeksie Karnym z 1997 roku[2]. Według polskiego prawa karnego, usiłowanie popełnienia przestępstwa jest karalne, podobnie jak samo dokonanie przestępstwa. Zostało to wyrażone w art. 13 Kodeksu karnego, według którego odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje (czyli za usiłowanie). Nadto, usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

Można z uwagi na to wyróżnić następujące znamiona usiłowania:

1. zamiar popełnienia czynu zabronionego,
2. zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu,
3. brak tego dokonania[3].

Wobec tego, usiłowanie popełnienia przestępstwa to sytuacja, w której sprawca podejmuje działania zmierzające do popełnienia przestępstwa, ale nie udaje mu się go dokonać z przyczyn niezależnych od jego woli. Przykładowo, osoba, która chce dokonać kradzieży, ale zostaje zatrzymana przez ochronę sklepu, popełnia usiłowanie kradzieży. Tak więc kwalifikacja prawna usiłowania będzie zawsze złożona, będzie wskazywać formę stadialną usiłowania (czyli art. 13) i typ czynu zabronionego, który sprawca usiłował zrealizować (czyli np. w związku z art. 278 Kodeksu karnego – czyli kradzieżą).

Warto także wskazać, że artykuł 13 § 1 KK mówi o usiłowaniu zwykłym (udolnym), natomiast art. 13 § 2 kk rozszerza pojęcie usiłowania na usiłowanie nieudolne. Według tego przepisu usiłowanie ma miejsce, gdy sprawca nie zdaje sobie sprawy z niemożności dokonania przestępstwa ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub użycia środka, który nie nadaje się do popełnienia czynu zabronionego. Usiłowanie nieudolne występuje, gdy od samego początku popełnienie przestępstwa jest niemożliwe, ale sprawca sobie tego nie uświadamia.

Dla przykładu, brak przedmiotu nadającego się do popełnienia czynu zabronionego może wystąpić, gdy ktoś strzela do figury woskowej, myląc ją z żywą osobą. Natomiast użycie niewłaściwego środka może mieć miejsce, gdy ktoś próbuje otruć inną osobę substancją, która nie jest trująca. W tym przypadku polski Kodeks karny także rozszerza odpowiedzialność karną na takiego sprawcę, który popełni tzw. usiłowanie nieudolne. Zgodnie z art. 14 § 1 Kodeksu karnego sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa. Warto jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach przy usiłowaniu może dojść do nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia. Wszystko zależy zatem od konkretnego stanu faktycznego[4].

Jak wskazywał bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia z dnia 7 grudnia 2022 roku: ,, Wymierzając karę za usiłowanie, sąd stosuje wszystkie zasady wymiaru kary – w tym ocenia jej współmierność do społecznej szkodliwości czynu (art. 53 § 1 k.k.). Z tego względu wymiar kary za usiłowanie jest z reguły niższy niż w wypadku dokonania przestępstwa, gdyż brak zrealizowania wszystkich znamion przestępstwa, a przede wszystkim brak efektywnego skutku (szkody), zmniejszają społeczną szkodliwość popełnionego czynu”[5].

Trzeba przy tym także pamiętać, że nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Konieczne jest tutaj jednak dobrowolne działanie tej osoby. Nadto, Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

Przygotowanie do popełnienia przestępstwa

Kolejne z omawianych, czyli przygotowanie do popełnienia przestępstwa jest jedną z form stadialnych popełnienia przestępstwa, które dotyczy sytuacji, gdy osoba przygotowuje się do popełnienia przestępstwa, lecz jeszcze go nie dokonała. Zgodnie z art. 16 Kodeksu karnego, przygotowanie do popełnienia przestępstwa polega na podjęciu czynności zmierzających bezpośrednio do popełnienia przestępstwa. Czynności te muszą być celowe i świadczyć o zamiarze popełnienia przestępstwa.

Jak zostało wskazane w art. 16 § 1 KK, przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu: wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania.

Przykłady czynności, które mogą stanowić przygotowanie do popełnienia przestępstwa, to m.in.:

• zakupienie narzędzi lub materiałów potrzebnych do przestępstwa,
• zdobycie informacji na temat miejsca, w którym ma być popełnione przestępstwo,
• nawiązanie kontaktu z osobami, które pomogą w popełnieniu przestępstwa,
• dokonanie obserwacji lub rozpoznania miejsca, w którym ma być popełnione przestępstwo,
• sporządzenie planów lub szkiców związanych z przestępstwem oraz inne[6].

Ponadto, warto zastanowić się nad tym, czy przygotowanie do popełnienia przestępstwa jest karalne, a jeśli tak, to czy w każdym przypadku. Podstawową zasadą w tym przypadku jest, że przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. W Kodeksie karnym zostały zatem wprost wskazane sytuacje, w których przygotowanie popełnienia odpowiedniego przestępstwa jest karane przez ustawę.

Jako przykłady można wskazać m.in. przygotowania do przestępstw przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstw wojennych (art. 117, 118, 120 KK), przygotowanie do zamachu stanu (art. 127 KK), przygotowanie do zamachu na konstytucyjny organ RP (art. 128 KK), przygotowanie do zamachu na jednostkę Sił Zbrojnych RP (art. 140 KK), przygotowanie do sprowadzenia zdarzenia powszechnie niebezpiecznego (art. 163 KK), przygotowanie do sprowadzenia stanów powszechnie niebezpiecznych dla życia lub zdrowia (art. 165 KK), przygotowania do spowodowania katastrofy w komunikacji (art. 173 KK), przygotowanie do handlu ludźmi (art. 189a KK), przygotowanie do wzięcia zakładnika (art. 252 KK), przygotowanie do fałszerstwa materialnego (art. 270 KK), przygotowanie do fałszowania pieniędzy i innych środków płatniczych albo dokumentów równoznacznych (art. 310 KK) oraz wiele innych.

Warto także pamiętać, że nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości. Tutaj także konieczne jest dobrowolne działanie danej osoby. Natomiast w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.

W przypadku podejrzenia, że dana osoba przygotowuje się do popełnienia przestępstwa, organy ścigania mają prawo do podjęcia działań zmierzających do zapobieżenia temu przestępstwu. Mogą one dokonać przeszukania, zatrzymania lub innych działań mających na celu zabezpieczenie materiałów, narzędzi lub przedmiotów, które mogą być wykorzystane do popełnienia przestępstwa. Wówczas osoba podejrzana o przygotowanie do popełnienia przestępstwa ma oczywiście prawo do obrony i korzystania z pomocy prawnika. W postępowaniu sądowym organy ścigania muszą zaś udowodnić, że dana osoba faktycznie podejmowała czynności zmierzające do popełnienia przestępstwa, a nie była to tylko abstrakcyjna koncepcja.

Podżeganie

Kolejnym z omawianych jest podżeganie. Podżeganie do przestępstwa różni się od popełnienia przestępstwa, ponieważ w przypadku podżegania osoba nakłaniająca nie wykonuje bezpośrednio czynu zabronionego, a jedynie zachęca inną osobę do jego popełnienia[7]. Jednakże, osoba nakłaniająca może ponieść odpowiedzialność karą za podżeganie, nawet jeśli osoba, którą nakłaniała, nie popełniła przestępstwa lub została uniewinniona w procesie karnym. Zasadą jest, zgodnie z art. 18 § 2 Kodeksu karnego, że odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego (czyli karalność tzw. prowokacji).

W celu udowodnienia podżegania do przestępstwa, konieczne jest spełnienie kilku warunków. Po pierwsze, musi istnieć dowód na to, że osoba podżegająca faktycznie zachęcała inną osobę do popełnienia czynu zabronionego. Ponadto, musi istnieć zamiar podżegającego do nakłaniania do popełnienia przestępstwa. Podżeganie może istnieć tylko w zamiarze bezpośrednim. Zamiar ten polega na tym, że osoba podżegająca musi mieć świadomość, że zachęcanie do popełnienia przestępstwa może doprowadzić do jego popełnienia, a mimo to wciąż postępuje w sposób, który zachęca do tego czynu. Ważne jest również to, że podżeganie do przestępstwa może dotyczyć każdego rodzaju przestępstwa, w tym przestępstw przeciwko mieniu, przestępstw narkotykowych, przestępstw seksualnych czy też przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. Podżeganie do przestępstwa jest uważane za poważne przestępstwo w polskim prawie karnym i może prowadzić do poważnych konsekwencji dla osoby podżegającej.

Podżeganie to zatem zachowanie, które ma wpłynąć na inną osobę i doprowadzić ją do zamiaru popełnienia czynu zabronionego. W takim przypadku dopuszczalne jest również namawianie gestami. Jak wskazuje się w literaturze, podżeganie zawsze jest aktem działania. Podżeganie musi być zindywidualizowane co do określonej osoby lub osób. Możliwe jest podżeganie do przestępstw indywidualnych, zarówno właściwych, jak i niewłaściwych[8].

Odpowiedzialność za podżeganie określa także art. 19 Kodeksu karnego. Według tego przepisu, Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Jeżeli zatem dana osoba podżega np. do popełnienia kradzieży, to z tytułu podżegania może odpowiadać w takim samym wymiarze (ponieść taką samą odpowiedzialność) co sprawca kradzieży. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Dodatkowo, jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, to podżegacz odpowiada wtedy tylko jak za usiłowanie. Jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano zaś nawet w ogóle  dokonać, to wtedy sąd wobec podżegacza może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Wszystko zależy od realiów danej sprawy i postępowania sądowego w tym przedmiocie. Wreszcie, warto także pamiętać, że według art. 24 Kodeksu karnego, odpowiada jak za podżeganie, także osoba, która w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego nakłania ją do popełnienia czynu zabronionego.

Podsumowując, podżeganie do przestępstwa jest czynem zabronionym w polskim prawie karnym i może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych dla osoby podżegającej. Osoba podżegająca musi mieć świadomość swojego działania i zamiaru nakłaniania innej osoby do popełnienia przestępstwa, a zgodnie z polskim prawem karnym, ponosi zasadniczo odpowiedzialność karną w granicach przewidzianych za sprawstwo, zatem jest to szeroko zakrojona odpowiedzialność.

Pomocnictwo

Jeszcze innym działaniem jest natomiast tzw. pomocnictwo. Pomocnictwo polega na każdej czynności, która faktycznie ułatwia innej osobie popełnienie czynu. Zgodnie z art. 18 § 3 Kodeksu karnego, odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności:

1. dostarczając narzędzie,
2. dostarczając środek przewozu,
3. udzielając rady lub informacji.

Ponadto, odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Jak wskazuje wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2020 roku, stroną podmiotową pomocnictwa jest umyślność w postaci zamiaru zarówno bezpośredniego, jak i ewentualnego, co oznacza, że pomocnik powinien zarówno obejmować świadomością kształt czynu, którego popełnienie ma zamiar ułatwić, jak i mieć świadomość, że jego zachowanie stanowi ułatwienie popełnienia czynu zabronionego przez inną osobę[9].

Pomocnictwo musi realnie ułatwiać sprawcy popełnienie czynu. Nie jest więc pomocnictwem zachowanie, które miało ułatwić popełnienie czynu, lecz nie ułatwiło. Pomocnictwo może mieć charakter fizyczny lub psychiczny, może nastąpić także przez zaniechanie. Przy pomocnictwie Wsparcie może być realizowane zarówno przed, jak i w trakcie realizacji przestępstwa. Zasadą w tym przypadku także jest to, iż sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Niemniej jednak, sankcje nałożone na pomocnika mogą być mniej surowe w porównaniu z karami nałożonymi na głównego sprawcę. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Tutaj także istnieje możliwość złagodzonej odpowiedzialności pomocnika. Jeżeli bowiem czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, to wtedy pomocnik odpowiada tylko jak za usiłowanie. Analogicznie, jeżeli zaś czynu zabronionego nawet nie usiłowano dokonać, to wówczas sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia[10]. Regulacje te są niezbędnym narzędziem w procesie utrzymania równowagi i sprawiedliwości w ramach prawa karnego. Umożliwia to skuteczne ściganie nie tylko głównych wykonawców przestępstwa, ale także osób wspierających ich działania.

Sprawstwo indywidualne, współsprawstwo, sprawstwo poleceniowe i kierownicze

Poza sprawstwem indywidualnym możliwe są także takie formy jak współsprawstwo, sprawstwo poleceniowe czy też kierownicze. Zasadniczo zgodnie z art. 18 §  1 KK odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (czyli właśnie tzw. współsprawstwo), ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę (czyli sprawstwo kierownicze) lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu (czyli właśnie sprawstwo poleceniowe).

W przypadku współsprawstwa wymagane jest działanie wspólnie i w porozumieniu minimum dwóch osób. Jak wskazywał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 17 stycznia 2019 roku: ,, „Istotą współsprawstwa jest akceptacja własnego wkładu współsprawcy w realizację przestępnego celu oraz świadomość uzupełniania tym samym działań innych osób. Warunku przyjęcia współsprawstwa nie stanowi natomiast znajomość wszystkich współwykonawców czynu, czy też bezpośrednie zetknięcie się z nimi”[11]. Polskie prawo karne dopuszcza także odpowiedzialność za współsprawstwo do przestępstw nieumyślnych.

Porozumienie przestępcze może być zawarte w każdej możliwej formie, przy czym może mieć charakter wyraźny, np. werbalnego uzgodnienia wraz z podziałem zadań, lub dorozumiany, np. porozumiewawcze mrugnięcie okiem, szturchnięcie lub cmoknięcie. Ponadto, musi być ono zawarte przed przystąpieniem do realizacji czynu zabronionego, a najpóźniej w trakcie jego realizacji.

Możemy wyróżnić jego kilka rodzajów – w tym np. wielosprawstwo (tzw. współsprawstwo równoległe, niewłaściwe). Polega na tym, że każdy ze współsprawców swoim zachowaniem wyczerpuje w całości wszystkie znamiona czynu zabronionego. Przykład to kradzież z włamaniem, gdzie każdy ze współwsprawców bierze udział w pokonaniu przeszkody (zabezpieczenia) chroniącego mienie, a następnie każdy własnoręcznie dokonuje zaboru tego mienia[12]. Czym innym będzie zaś współsprawstwo właściwe, gdzie każdy ze współdziałających wypełnia tylko część znamion czynu zabronionego, jednak łącznie ich zachowania stanowią na tyle pełne wyczerpanie ustawowego opisu czynu określonego typu przestępstwa, że pozwala to na postawienie wszystkim współdziałającym zarzutu co najmniej usiłowania albo dokonania przestępstwa.

W kontekście współsprawstwa trzeba także pamiętać, iż każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających[13]. W tym kontekście znaczenie ma także art. 21 Kodeksu karnego, który określa zasadę indywidualizacji odpowiedzialności karnej. Według niego, okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. Jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność, stanowi zaś znamię czynu zabronionego, to współdziałający podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła. Wobec natomiast współdziałającego, którego nie dotyczy ta okoliczność, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Należy również podkreślić, że nie podlega karze współdziałający, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego. Przy tym Sąd może też zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do współdziałającego, który dobrowolnie starał się zapobiec dokonaniu czynu zabronionego.

Rozróżnienia wymaga także wspomniane sprawstwo kierownicze. Polega na kierowaniu wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę. Jest ono szczególną postacią sprawstwa, w której nie mamy do czynienia z bezpośrednią, osobistą realizacją znamion czynu zabronionego. Jest nim panowanie nad czynem przez sprawcę kierowniczego i jego przewaga nad bezpośrednim wykonawcą. Wydaje się, że takie zachowanie mogłoby być traktowane jako podżeganie lub/i pomocnictwo, jednak bardziej słuszne jest określenie go mianem zachowania sprawcy. Zachowanie takie zawiera bowiem pojęciowo większy ładunek społecznej szkodliwości niż podżeganie i pomocnictwo[14]. W tym wypadku kierujący nie realizuje własnoręcznie żadnego z elementów znamion czynu zabronionego, ale wykonuje go jednak przez zachowanie innej osoby pozostającej pod jego kierownictwem.

Kolejnym, o którym warto wspomnieć jest sprawstwo poleceniowe (polecające). W prawie karnym jest to zachowanie polegające na poleceniu wykonania czynu zabronionego innej osobie lub osobom – czyli sprawcom wykonawczym. Warunkiem zaistnienia sprawstwa polecającego jest, by sprawca wykonawczy był uzależniony od sprawcy polecającego, a sprawca polecający działał z wykorzystaniem tego uzależnienia. Sprawstwo polecające może zostać popełnione przez pojedynczą osobę, bądź we współsprawstwie. Możliwe jest także np., że sprawca polecający działa umyślnie, zaś sprawca wykonawczy nieumyślnie. Kluczowy w tym wypadku jest natomiast element uzależnienia jednej osoby od drugiej, niezależnie od źródła tego uzależnienia. Nie można jednak tutaj wykluczyć takiej sytuacji, w której uzależnienie sprawcy wykonawczego od sprawcy polecającego oraz samo polecenie są na tyle silne, że polecenie staje się zmuszeniem[15].

Na koniec warto wskazać, że jeszcze czym innym jest tzw. sprawstwo koincydentalne. Sprawstwem równoległym (koincydentalnym) jest jednorodne zachowanie naganne dwóch lub więcej osób realizowane w tym samym miejscu i czasie, ale nieobjęte porozumieniem co do wspólnego popełnienia przestępstwa. Przykład to równoczesne okradanie opuszczonych domostw na terenach objętych powodzią przez niezależnych sprawców. Wówczas w takim wypadku sprawca wykonawczy odpowiada tylko za to, co sam uczynił.

Zadania aktywizujące i kazus

Oprócz tego, mam dla Ciebie jeszcze krótki kazus. Tomasz G. próbował podżegać swojego kolegę do popełnienia przestępstwa kradzieży. Mimo jego usilnych prób, dokonanie przestępstwa nie nastąpiło. Czy jednak Tomasz G. z tego tytułu może ponieść odpowiedzialność karną? Odpowiedź: Podżeganie, mając charakter przestępstwa skutkowego, przybiera postać stadialną dokonania jedynie wówczas, gdy w psychice nakłanianego powstanie zamiar (chęć, wola, decyzja) zrealizowania czynu zabronionego, postulowanego przez nakłaniającego. W przypadku gdy podjęte przez nakłaniającego działania z jego perspektywy są nieefektywne, gdyż w ich rezultacie nie dochodzi do wzbudzenia w nakłanianym zamiaru popełnienia przestępstwa, sprawca – podżegacz ponosi odpowiedzialność za usiłowanie, gdyż jego czyn nie wszedł w stadium dokonania.

Na koniec lekcji w ramach zadań aktywizujących przemyśl poniższe pytania, postaraj się wypisać sobie na kartce odpowiedzi na te pytania, a w razie wątpliwości znajdź odpowiedzi w przepisach albo odcinku.

Zadanie 1: Jakie są formy stadialne popełnienia przestępstwa?

Zadanie 2: Czym się różni podżeganie od pomocnictwa?

Zadanie 3: Opisz, na czym polega współsprawstwo w prawie karnym.

Zadanie 4: Jak w KK kształtują się kwestie dotyczące odpowiedzialności podżegacza za jego działania?

 

— 

[1] https://isws.ms.gov.pl/pl/pojecia-i-definicje/letter,F,1.html (dostęp online 31.01.2024).

[2] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17).

[3] M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024, art. 13.

[4] M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz, wyd. VII, Warszawa 2015, art. 14.

[5] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 grudnia 2022 roku, sygn. akt II AKa 296/21, LEX nr 3478017.

[6] https://adwokatspiewak.pl/formy-stadialne-przestepstwa/ (dostęp online 31.01.2024).

[7] W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, s. 220.

[8] Ł. Pohl, Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2012, s. 194.

[9] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 czerwca 2020 roku, sygn. akt II AKa 5/20, LEX nr 3049436.

[10] A. Demenko, Podżeganie i pomocnictwo do czynu popełnianego za granicą, RPEiS 2021, nr 3, s. 140.

[11] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 stycznia 2019 roku, sygn. akt II AKa 316/18, LEX nr 2634986.

[12] https://prawo.uni.wroc.pl/sites/default/files/students-resources/Formy%20wsp%C3%B3%C5%82dzia%C5%82ania%20przest%C4%99pnego.pdf (dostęp online 31.01.2024).

[13] Art. 20 Kodeksu karnego.

[14] A. Liszewska, Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004, s. 15. 

[15] M. Kowalewska-Łukuć, Sprawstwo polecające a przymus psychiczny, PS 2019, nr 5, s. 50.