Zamówienia publiczne
Cześć! Dzisiaj przedstawimy Wam krótki materiał dotyczący zamówień publicznych – tego czym one są ogólnie są, jakie są ich rodzaje, jakie występują w nich podmioty oraz opowiemy krótko o najważniejszych pojęciach (definicjach) na gruncie nowej ustawy Prawo zamówień publicznych, która to weszła w życie w dniu 1 stycznia 2021 roku.
Ustawa zastąpiła ta wcześniejszą ustawę z 2004 roku. W dużym skrócie mówiąc, zamówienia publiczne to po prostu umowy odpłatne – zawierane między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Tak definiowane były jeszcze na gruncie poprzedniej ustawy. Zamówienia publiczne nie ograniczają się tylko do popularnych przetargów, ale mogą występować także w innych formach takich jak np. negocjacje z ogłoszeniem, negocjacje bez ogłoszenia czy też partnerstwo innowacyjne.
Zamawiający i wykonawca
Zamówienie dokonywane w reżimie ustawy Prawo zamówień publicznych jest obwarowane licznymi ograniczeniami i wymogami, a gwarantem przestrzegania przepisów pozostaje państwo. Są to rozwiązania dotyczące procedur wydatkowania środków publicznych (sposobów wyłonienia wykonawców oraz zasad zawierania umów). Stronami w tym przypadku są przede wszystkim zamawiający oraz wykonawca. Zamawiającymi są jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, w tym np. podmioty publiczne, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne.
Postępowanie o udzielenie zamówienia przygotowuje i przeprowadza zamawiający – odpowiada za to kierownik zamawiającego. Natomiast wykonawcą nazywa się podmiot, który uzewnętrznił wolę uczestnictwa w postępowaniu o zamówienie publiczne. Podmiotem tym może być osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Musi ona spełniać odpowiednie warunki określone w ustawie i wynikające z charakterystyki danego zamówienia publicznego.
Cykl życia
Najważniejsze na gruncie niniejszego krótkiego odcinka jest jednak przedstawienie najważniejszych definicji i pojęć wskazanych w nowej ustawie Prawo zamówień publicznych. Pierwszym z omawianych pojęć jest tzw. cykl życia, o którym mowa w ustawie. Wskazuje się, że jest to wszelkie możliwe kolejne lub powiązane fazy istnienia przedmiotu dostawy, usługi lub roboty budowlanej, a w szczególności są to: badanie, rozwój, projektowanie przemysłowe, testowanie, produkcję, transport, używanie, naprawę, modernizację, zmianę, utrzymanie przez okres istnienia, logistykę, szkolenie, zużycie, wyburzenie, wycofanie i usuwanie przedmiotu dostawy.
Pojęcie to jest zatem bardzo szerokie. Z definicją cyklu życia powiązane jest kryterium oceny ofert – czyli koszt, na podstawie którego może być wybrana oferta najkorzystniejsza, o czym stanowi art. 242 ust. 1 PZP. Kryterium kosztu, stosownie do art. 245 PZP może być zaś oparte na metodzie efektywności kosztowej, jaką jest rachunek kosztów cyklu życia danego przedmiotu zamówienia.
Dostawa i usługi
Kolejnymi z omawianych pojęć są niezwykle istotne na gruncie prawa zamówień publicznych procesy takie jak dostawa, usługi i roboty budowlane, które to zwykle są przedmiotem umowy na gruncie PZP. Jeśli chodzi o pierwsze z nich, czyli dostawy, to należy przez to rozumieć nabywanie produktów, którymi są rzeczy ruchome, energia, woda oraz prawa majątkowe, jeżeli mogą być przedmiotem obrotu, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu z opcją lub bez opcji zakupu, które może obejmować dodatkowo rozmieszczenie lub instalację.
Przedmiotem dostawy w rozumieniu Prawa zamówień publicznych są produkty, którymi są rzeczy ruchome, energia, woda oraz prawa majątkowe, jeżeli mogą być przedmiotem obrotu. Na podstawie art. 45 k.c. rzeczami są tylko przedmioty materialne. Zgodnie z powszechnie akceptowanym stanowiskiem w literaturze przedmiotu rzeczami są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być traktowane jako samoistne.
Definicja dostaw w rozumieniu pkt 4 jest własną, autonomiczną definicją na potrzeby Prawa zamówień publicznych. Nie jest utożsamiana wyłącznie z umową dostawy w rozumieniu art. 605 kodeksu cywilnego. Poprzez otwarty katalog umów wskazanych w definicji dostawy ustawodawca umożliwił ukształtowanie stosunku prawnego także w inny sposób niż w oparciu o umowę sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy czy też leasingu, a polegającą np. na wzajemnej wymianie bez konieczności sięgania po środki pieniężne (tzw. umowa barterowa).
Drugimi ze wskazanych są usługi. Należy przez to rozumieć wszelkie świadczenia, które nie są robotami budowlanymi lub dostawami. Podstawowe znaczenie w grupie usług ma umowa o dzieło (wyczerpująca ponad 90% usług), zawierająca zobowiązanie do osiągnięcia oznaczonego rezultatu pracy (ludzkiej lub uprzedmiotowionej), który z uwagi na postęp techniczny bywa na ogół możliwy do zagwarantowania (usługi naprawcze i konserwacyjne, sprzątania, utrzymania zieleni, odśnieżania, większość leśnych itd.).
Każda usługa może być określona przy pomocy kilku indywidualnych elementów, w szczególności są to: podmiot usługi, nazywany też usługodawcą, adresat lub użytkownik usługi, czyli usługobiorca, treść usługi, czyli zakres działań usługodawcy w stosunku do usługobiorcy, środki (np. narzędzia), za pomocą których usługodawca realizuje treść usługi wobec usługobiorcy, sposób, w jaki obsługujący używa środków by realizować treść usługi, czas i miejsce usługi. Usługa nie zawsze jest równoznaczna z umową. W ramach jednej umowy może być wykonanych kilka usług.
Roboty budowlane
Trzecimi z omawianych są zaś roboty budowlane. Należy przez to rozumieć wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych, określonych w przepisach lub obiektu budowlanego, a także realizację obiektu budowlanego za pomocą dowolnych środków, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego. Wykonanie zatem obiektu budowlanego spełniającego wymogi określone przez instytucję zamawiającą wymaga uprzedniego podjęcia środków służących określeniu rodzaju obiektu lub co najmniej wywarcia przez nią decydującego wpływu na jego projekt.
Fakt, czy wykonawca wykonuje całość lub część obiektu budowlanego własnymi środkami, czy też zapewnia ich wykonanie w inny sposób, nie powinien zmienić klasyfikacji danego zamówienia jako zamówienia na roboty budowlane, o ile dany wykonawca przyjmuje bezpośrednie lub pośrednie zobowiązanie, które jest prawnie możliwe do wyegzekwowania, do zapewnienia wykonania danych robót budowlanych.
Ponadto, robotą budowlaną może być też osiągnięcie celu zakładanego dla prac budowlanych, jakim jest kompleksowe wykonanie pewnego zamierzenia inwestycyjnego, obejmujące swym zakresem również prace projektowe. Zakres pojęcia robót budowlanych z Prawa zamówień publicznych nie pokrywa się więc w pełni z zakresem tego pojęcia w Prawie budowlanym.
Oprócz wyżej wspomnianych, w art. 7 PZP zawartych jest o wiele więcej definicji, które na gruncie prawa zamówień publicznych tworzą tzw. słowniczek ustawowy. Poza wymienionymi, ustawa definiuje także np. czym są dokumenty zamówienia, innowacje, konkurs, łańcuch dostaw, protokół postępowania, środki publiczne, umowa ramowa, umowa o podwykonawstwo, zamówienie klasyczne, zamówienie sektorowe, sprzęt wojskowy oraz wiele innych.
W kontekście zamówień publicznych warto także pamiętać, iż przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych dotyczą zamówień i konkursów, których wartość jest równa lub przekracza 130 000 zł (bez podatku VAT). Obecnie zamówienia publiczne przechodzą także przez proces cyfryzacji. Od 4 kwietnia 2022 roku moduł ofert i wniosków na Platformie e-Zamówienia został udostępniony wszystkim podmiotom. Każdy zamawiający może obecnie zorganizować na platformie elektroniczne postępowanie w sprawie zamówienia publicznego bądź konkurs. Warto pamiętać, że zamawiający ma obecnie w każdym trybie ma obowiązek rejestracji postępowania na Platformie e-Zamówienia.
Jeśli chcecie więcej artykułów oraz wideo z zakresu zamówień publicznych, z zakresu np. odpowiednich trybów i e-zamówień, to śmiało dawajcie znać w komentarzach.
BIBLIOGRAFIA
Akty prawne:
Ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1129 z późn. zm.).
Literatura:
Gawrońska-Baran A., [w:] E. Wiktorowska, A. Wiktorowski, P. Wójcik, A. Gawrońska-Baran, Prawo zamówień publicznych. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2022, art. 7.
Stachowiak M., [w:] W. Dzierżanowski, Ł. Jaźwiński, J. Jerzykowski, M. Kittel, M. Stachowiak, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021, art. 7.